Bij het Vrijwilligers Netwerk Veenendaal kunnen ze uit ervaring meepraten over de moeite die het kost om WW’ers aan zich te binden. Toen de organisatie eerder dit jaar nieuwe mensen nodig had om de eigen dienstverlening op peil te houden, vielen werkloze kandidaten af.

„Ze kregen geen toestemming van UWV”, zegt coördinator Bep Gelderblom. „Het werk dat wij doen, is best professioneel. Volgens de huidige regels zouden de WW’ers betaald werk verdringen.” WW’ers en vrijwilligerswerk, het is momenteel nog een heikele combinatie.

UWV staat niet toe dat werkzoekenden vrijwilligerswerk doen dat ergens anders ook door betaalde krachten wordt gedaan. Dat leidt tot vreemde situaties, zegt Matthijs Terpstra van Movisie, kennisinstituut voor sociale vraagstukken.

„Neem nu een festival dat vrijwillige podiumbouwers zoekt. Dat mogen geen WW’ers zijn, omdat podiumbouw elders betaald werk is. In zorginstellingen is hetzelfde aan de hand. Je hebt daar professionals nodig voor specialistische taken. Maar het rondbrengen van koffie hoeft niet door gediplomeerden te gebeuren. UWV oordeelt vaak echter streng als daarvoor een WW’er in beeld is.”

Asscher gaat hier verandering in brengen. Volgens de nieuwe regels, die later dit jaar moeten ingaan, wordt per organisatie bekeken of het betreffende werk in het verleden al door vrijwilligers werd uitgevoerd.

Zo ja, dan komen voortaan ook WW’ers ervoor in aanmerking. Dat betekent dat de voetbalclub die altijd al met vrijwillig barpersoneel werkte, daarvoor ook werkzoekenden mag inzetten. Dat de medewerkers van een kroeg enkele kilometers verderop betaald krijgen, doet er dan niet meer toe.

Gelderblom is blij met de plannen. „WW’ers hebben er juist baat bij om actief te blijven, daarin mogen ze niet worden belemmerd. Vrijwilligerswerk houdt hun kennis op peil en vergroot hun netwerk, waardoor ze misschien eerder aan een betaalde baan komen.”

Mark Molenaar van de vereniging NOV (Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk) noemt de huidige situatie een „principiële fout in de wetgeving. We horen wekelijks voorbeelden van mensen die geen toestemming krijgen om hele normale vormen van vrijwilligerswerk te doen: gasten ontvangen in een zorginstelling, bardiensten draaien in het theater, achter de kassa staan bij een voetbalclub. Bijna al het werk wordt ergens in Nederland wel betaald uitgevoerd. Maar de maatschappij is er niet bij gebaat dat mensen worden belemmerd om dit vrijwillig te doen. We vermoeden dat er in de praktijk ook erg weinig arbeidsverdringing plaatsvindt.”

Voor de duidelijkheid: niet-WW’ers mogen de werkzaamheden al wel vrijwillig uitvoeren. Met hen heeft UWV niets te maken. Die verschillende benadering zorgt ervoor dat UWV-vestigingen verschillend met de huidige regels omgaan. Zo zegt de Vrijwilligerscentrale Amsterdam amper voorbeelden te kennen van afgewezen WW’ers, terwijl even verderop in Alkmaar een derde van de aanvragen wordt geweigerd. Het is maar hoe de regels worden geïnterpreteerd. Terpstra: „Alleen al daarom is het goed dat de regels worden aangepast. Iedereen ziet dat dit een zeer onhandige passage in de wet is.”

Voor veel WW’ers en organisaties kunnen de nieuwe regels daarom niet snel genoeg ingaan. Maar niet elke organisatie zal hierdoor makkelijker aan vrijwilligers komen. Voor de kerk zal het bijvoorbeeld weinig verschil maken, zegt Terpstra. „Daar is de dominee een beroepskracht, soms geldt hetzelfde voor de kosters. Al het andere werk is vrijwillig. Dat is in heel Nederland zo. Dus als het goed is, werden WW’ers al nooit geweigerd.”