Het verkeer kruipt over de A44 bij Leiden. Een dagelijks terugkerende ergernis, die ook in het nieuwe jaar gewoon doorgaat. Connexxion biedt uitkomst. Als eerste busmaatschappij in Nederland biedt het bedrijf gratis openbaar vervoer aan. In de hoop daarmee het fileprobleem nu eens flink aan te kunnen pakken. De kosten, 1 miljoen euro per jaar, worden betaald door de initiatiefnemer: de provincie Zuid-Holland.

„Een flink deel van die miljoen euro is nodig om het reguliere busvervoer te betalen”, zegt Kees van Oijen, regiodirecteur van Connexxion. „Daarnaast hebben we een bedrag nodig om extra bussen te kunnen inzetten, want de verwachting is natuurlijk dat ons initiatief tot flink meer reizigers zal leiden.” Het komende jaar onderzoekt Connexxion of het initiatief inderdaad leidt tot een vermindering van de files op de A44. „We beslissen eind dit jaar of we ermee doorgaan”, aldus Van Oijen.

De proef is geslaagd als 5 procent van de automobilsiten zijn voertuig laat staan, zegt gedeputeerde Norder van de provincie Zuid-Holland. Hij noemt het initiatief „een aantrekkelijk aanbod.” De proef werd vorig jaar april afgesproken bij de vorming van een nieuw college in Zuid-Holland. Provinciale Staten gingen er op 15 december mee akkoord.

De passagiers reageren zonder uitzondering positief. „Het scheelt mij al gauw 20 euro per week”, zegt leraar Willem Klinkenberg. Hij geeft Nederlands op een vmbo-school in Den Haag en reist vier dagen per week vanaf het transferium in Leiden naar zijn werk. „Ik krijg wel een reiskostenvergoeding, maar die is niet dekkend. Nu kan ik het hele bedrag in m’n zak steken. Dat is niet verkeerd.”

Klinkenberg heeft nog wel één zorg: „Ik hoop niet dat de bussen voortaan uitpuilen.” Als hij achteromkijkt, naar de parkeerplaats, vreest de 44-jarige docent het ergste: „Het staat anders nooit zo vol. Dit initiatief gaat heel veel mensen trekken.”

Arfi, technisch onderwijsassistent op een internationale school in Den Haag, reist normaal gesproken met de brommer naar zijn werk, maar maandag pakt hij de bus. „Ik hoorde vanochtend van mijn vrouw dat het gratis is.” Hij vindt het „een heel goed idee. Er zijn veel te veel files op de weg. Ik hoop dat het slaagt.” Arfi moet zijn reactie afbreken; interliner 88 rijdt voor. De bus missen, kan hij niet maken. De leerlingen wachten op hem.

Een dame met bril en muts heeft wel pech. Terwijl zij ingespannen het informatiebord van Connexxion staat te lezen, stopt vlak achter haar interliner 95. Pas op het moment dat de deur weer dichtklapt en de chauffeur optrekt, krijgt de vrouw het in de gaten. Ze gebaart, roept, maar de bus rijdt weg. „Zo kan ik het ook, gratis vervoer aanbieden”, moppert ze.

Gerardine Blansjaar begint bijna in haar handen te klappen van enthousiasme als ze hoort dat ze voorlopig gratis naar Den Haag kan reizen. „Ik wist er nog niets van”, bekent ze. „Maar dit komt heel mooi uit. Ik begin vandaag met een cursus van drie maanden in Den Haag. Dat kost me normaal enkele honderden euro’s aan reiskosten. En nu gratis, zegt u? Fantastisch!”

Connexxion laat in de spits elke zeven minuten een bus richting Den Haag voorrijden. Daarna om het halfuur. Passagiers krijgen bij het instappen een rood kaartje van de chauffeur. ”Gratis abonnement” staat erop. Het kaartje is nodig, omdat elke passagier in bus, trein of tram altijd een geldig vervoerbewijs bij zich moet hebben. Het kaartje is het hele jaar geldig. Wie het verliest of vergeet, krijgt de volgende keer zonder problemen een nieuwe van de chauffeur.

De rit naar Den Haag centraal duurt 25 minuten. De bus rijdt grotendeels over speciale busbanen, stopt zes keer onderweg en heeft voorrang bij verkeerslichten. Connexxion steekt niet onder stoelen of banken dat het trots is op het eigen initiatief. Kan het ten onder gaan aan zijn eigen succes? Regiodirecteur Van Oijen schudt beslist zijn hoofd: „We hebben voldoende extra bussen beschikbaar. Absoluut.”

In de Belgische stad Hasselt is het openbaar vervoer sinds 1997 gratis. Dat was een initiatief van de toenmalige burgemeester Steve Stevaert, de huidige leider van de Vlaamse socialisten. Stevaert slaagde erin telkens sluitende begrotingen te krijgen. De gemeente Amsterdam besloot vorig jaar de plannen voor gratis openbaar vervoer af te blazen. Ook in Eindhoven ging een proef niet door.