Het is 19 augustus 1565. De St. Gileskerk heet al een aantal jaren geen kathedraal meer. Vanaf 1560 is Schotland officieel een protestantse natie. Twee jaar daarna wordt de beeltenis van Sint-Giles, een roomse heilige die in de 7e eeuw in Frankrijk leefde, uit het wapen van de stad verwijderd.

Op deze zomerse zondag preekt John Knox in wat na de Reformatie de High Kirk is gaan heten, midden in Edinburgh gelegen aan de Royal Mile. Deze kaarsrechte straat loopt van het koninklijk paleis aan de ene kant van de stad naar het op een rotspiek gelegen kasteel aan de andere zijde.

Onder de 3000 mensen die onder het gehoor van Knox zitten, is op deze zondag ook Henry Stuart Danley, de prins-gemaal, sinds enkele weken echtgenoot van de Schotse koningin Maria I. Zij is fel rooms, hij probeert te schipperen tussen roomsen en protestanten. Juist deze zondag preekt Knox over de straf die koning Achab ontving omdat hij zijn afgodische vrouw Izebel niet berispte. Nog dezelfde middag wordt Knox op het paleis ontboden. De koningin verbiedt het hem om nog verder te preken. Maar Knox blijft voorgaan. Niet alleen in Edinburgh, maar in heel Schotland. Drie maanden voor zijn dood op 24 november 1572, preekt hij voor het laatst in de High Kirk. Het gebouw is dan door middel van tussenmuren opgedeeld, omdat de meeste predikanten zich niet verstaanbaar kunnen maken in het enorme ruime. Knox, met zijn luide stem, vormde daarop in zijn goede dagen een uitzondering.

In het kerkelijk leven van de Church of Scotland, de grootste protestantse kerk in Schotland, speelt de High Kirk nog steeds een belangrijke rol. Het gebouw vormt, samen met de iets verderop gelegen Assembly Hall, het centrum van het kerkelijke leven. Toch heet het bedehuis in de volksmond alweer St. Giles Cathedral. En ook in officiële papieren lijkt de aanduiding High Kirk in de vergetelheid te zijn geraakt.

John Knox drukt nog een stempel op het bedehuis. In 1881 werd er een gebrandschilderd herdenkingsraam aangebracht, waarop Knox te zien is terwijl hij preekt in de St. Giles. Ironisch genoeg was Knox zelf tegen gebrandschilderde ramen, die hij als uiting van de roomse beeldendienst zag. De eenvoudige houten preekstoel waarop hij is afgebeeld, bevindt zich tegenwoordig in het Scottish Museum in Edinburgh.

In 1906 kwam er een standbeeld van Knox, aanvankelijk op een centrale plaats in de kerk. Tegenwoordig staat het bij binnenkomst links, bescheiden in de marge van het kerkelijke leven. Van 1965 tot 1983 stond het beeld buiten bij de voormalige begraafplaats naast de kerk, waar Knox in 1572 werd begraven.

In 1633 verloor de dodenakker zijn functie. Tegenwoordig is het terrein een parkeerplaats voor auto’s. Aanvankelijk werd de plaats waar het graf van Knox was, gemarkeerd door een steen met de bronzen tekst ”IK-1572” (IK = Ion Knox). In de jaren 60 van de vorige eeuw verhuisde deze steen naar binnen, omdat het liberale stadsbestuur van Edinburgh niet veel ophad met de reformator. De steen ligt nu vlak bij het gebrandschilderde herdenkingsraam in de kerk. Sinds 1970 markeert een gele stoeptegel bij parkeerplaats 23 de plek waar Knox begraven is.

Pas in 2013 kwam daar iets bij: een stenen plaat met inscriptie licht sindsdien toe dat de gele tegel bij benadering de plaats van Knox’ graf aanduidt.

Klik hier voor de website van de kathedraal.

Souvenirwinkel met beperkt assortiment

Het assortiment van de souvenirwinkel in de St. Gileskathedraal is breed, maar smal als het gaat om John Knox.

De winkel, naast het koor van de kerk, staat vol met liturgische kaarsen en cd’s, ook zijn er boeken over oude Keltische religies. Een paar boeken van Knox staan in een hoekje. Rosalind K. Marshall, een veelschrijver op het gebied van Schotse kerkhistorie, stelt in haar boek over de St. Gileskathedraal –te koop in de souvenirwinkel– dat Knox „vandaag de dag wordt geridiculiseerd als een intolerant monster.” De gevolgen van die marginalisering van de reformator blijken ook uit de eenzijdigheid van het Knoxassortiment in de winkel: publicaties van de Scottish Reformation Society of van evangelische organisaties die het belang van Knox voor Schotland onderstrepen, ontbreken.