België maakt zich op voor nieuwe patstelling
Bij de vorige verkiezingen vestigde België een wereldrecord formeren van 541 dagen. De peilingen wijzen uit dat de grote tegenpolen uit Vlaanderen en Wallonië straks opnieuw om de tafel moeten.
Afgaand op de opkomst van studenten bij een verkiezingsdebat op de universiteit in Kortrijk leven de verkiezingen van zondag in België volop. De zaal op de campus, een afdeling van de Katholieke Universiteit Leuven, loopt snel vol. Tussen het jonge publiek voegt zich een enkele oudere.
De sfeer is ingetogen, beleefd. Sprekers van alle partijen krijgen keurig applaus na hun presentaties, of het nu om Vlaams Belangkandidaat Maarten Seynaeve gaat of om N-VA’er Axel Ronse. Het is dat de politieke voorkeur van de zaal vooraf wordt gepeild, maar anders zou er geen peil op te trekken zijn.
Het debat gaat dan ook nauwelijk over een gevoelig thema zoals de verscheurdheid van België.
Ja, de kandidaten van N-VA en Vlaams Belang stippen de verhouding met Wallonië –uiteraard– even aan. „In het zuiden kiest men voor de overheid als centrum van welvaartscreatie”, schampert Ronse in een pleidooi voor ondernemerschap. „Maar dat is dweilen met de kraan open. Wij willen werken aan de toekomst.”
En Seynaeve van Vlaams Belang memoreert hoe hij ooit uit een café werd geschopt toen de barman zijn politieke voorkeur vernam. „Ik kon m’n biertje nog nauwelijks opdrinken. Maar inmiddels krijg ik op café te veel pintjes aangeboden om op te drinken.” Het thema van Vlaamse soevereiniteit leeft, wil hij maar zeggen. Standpunten van het Vlaams Belang, ook op het gebied van immigratie, zijn overgenomen door andere partijen.
Maar daarmee zijn de meeste woorden aan de thematiek wel vuilgemaakt. De politici debatteren de rest van de avond over onderwerpen zoals maatschappelijke ongelijkheid, duurzaamheid en milieu en jongerenwerkloosheid en nemen daarbij keurig de verwachte links-rechtsposities in.
Het wordt nog even spannend als het publiek voor de discussie mag kiezen uit twee ethische thema’s: de legalisering van softdrugs of van euthanasie, waarbij de keuze op de drugs valt.
Gedoogbeleid
Opmerkelijk is dat de (jonge) kandidaten van CD&V en de liberale Open VLD de ruimte nemen om af te wijken van de officiële partijlijn. CD&V’er Felix De Clerck pleit voor een gedoogbeleid rond softdrugs. „Ik heb aan de universiteit van Maastricht gestudeerd, dus ik weet waar ik het over heb”, lacht hij. „We moeten de gebruiker niet criminaliseren, maar drugsgebruik ook niet zomaar oké vinden.” De liberale Brieuc Van Damme (30) pleit anders dan zijn partij voor legalisering. „We zijn voor zelfbeschikking”, verklaart hij.
Als aan het einde van de avond opnieuw de stemintenties worden gepeild, blijkt de CD&V van 24 procent naar 41 procent te zijn gestegen. N-VA volgt met 18 procent, Open VLD en Groen met 16 procent.
Nu is West-Vlaanderen, waarvan Kortrijk deel uitmaakt, traditioneel een sterk CD&V-bolwerk, maar de uitkomst is nogal atypisch. N-VA loopt in de landelijke peilingen in Vlaanderen fors op kop met zo’n 32 procent; CD&V volgt op afstand met een kleine 20 procent. Aan Waalse zijde stevent de socialistische partij van premier Elio Di Rupo, de PS, af op de overwinning, gevolgd door de centrumrechtse MR. Daarmee lijkt België na zondag opnieuw een ingewikkelde formatie in te gaan. Bij de federale verkiezingen van 2010 werd N-VA ook al met afstand de grootste partij van Vlaanderen, met het bekende gevolg. De partij kwam uiteindelijk buiten de coalitie te staan.
„Het snelle scenario is om de huidige regering gewoon voort te zetten”, zegt de Antwerpse politicoloog Stefaan Walgrave. De regering-Di Rupo, die nu 2,5 jaar aan de macht is, bestaat uit zes partijen: de Vlaamse christendemocraten, sociaaldemocraten en liberalen en van Franstalige kant dezelfde drie politieke families. „Ze halen misschien nipt genoeg zetels voor een meerderheid.”
Als de N-VA de formateur mag leveren, wordt het echter ingewikkelder. Helemaal denkbeeldig is dat niet. Walgrave: „Het zou niet goed overkomen om de grootste partij van België te negeren.” De Antwerpse hoogleraar ziet op federaal vlak echter niet „hoe het dan zou moeten.” Er zijn maar weinig Franstalige politici te vinden die met De Wever in zee willen. „Dat zou in Wallonië als verraad worden gezien.”
N-VA-leider Bart De Wever lijkt zich bovendien niet zomaar aan de kant te willen laten schuiven. „Plan A is een regering vormen zonder de Franstalige socialisten van Di Rupo”, liet hij al weten. De Wever heeft bovendien aangegeven dat hij het premierschap van België niet uitsluit.
De sleutel in de onderhandelingen ligt volgens Walgrave bij de CD&V. „Hoe welwillend gaat die zich opstellen? N-VA zal die partij hoe dan ook nodig hebben.”
Saai
Walgraves collega Marc Hooghe uit Leuven verwacht hoe dan ook „een moeizame regeringsvorming, zoals altijd.” Hij wijst erop dat de urgentie om snel tot een coalitie te komen nu echter groter is dan in 2010. „Toen bleven de regionale regeringen zitten, waardoor er veel werk gewoon doorgang kon vinden. Nu zijn er echter ook direct verkiezingen voor de deelstaten.”
Hooghe geeft net als Walgrave aan dat de coalitievorming ook met een sisser kan aflopen, als de huidige regering blijft zitten. „Dan krijgen we de komende jaren wel een tamelijk saaie periode”, constateert de politicoloog droog. „De regering gaat dan gewoon uitvoeren wat al op stapel stond.”
Voor het land zou een regering die vijf jaar aan de slag kan echter weleens gunstig kunnen zijn, zegt Walgrave. „De regering zou bijzonder slagkrachtig bezig kunnen gaan en impopulaire maatregelen kunnen nemen. Voorlopig zijn er geen andere verkiezingen gepland. Het is makkelijker compromissen sluiten als je pas over vijf jaar naar de kiezer gaat.”
Dit is het slot van een tweeluik over verkiezingen in België. Het eerste deel stond gisteren Puntkomma.
Wat maakt de N-VA zo groot?
Wat maakt de Vlaams-nationalistische N-VA van Bart De Wever zo populair? De Antwerpse politicoloog Stefaan Walgrave noemt drie redenen:
Het Bart De Wevereffect. „De Wever overstijgt zijn partij. Hij is een zeer scherp debater en heeft charme. Hij weet zijn partij bovendien inhoudelijk zeer goed te positioneren.”
Het Vlaams-nationalistisch effect. „In 2004 werd het Vlaams Belang met 24 procent al de grootse. Omdat geen partij daarmee wil samenwerken, zit die echter op een dood spoor. Kiezers zoeken een uitweg.”
De N-VA vormde aanvankelijk een kartel met CD&V. „Dat was strategisch een heel slimme zet om door te breken.”
