D66 vertrouwt op de eigen kracht van mensen om, in vrijheid, invulling te geven aan hun eigen leven. Europese samenwerking is een belangrijk middel om deze individuele vrijheid te bevorderen. De Europese campagne moet dan ook gaan over de vraag hoe we de Europese Unie als instrument het beste kunnen gebruiken voor ieders persoonlijke vrijheid.

In de aanloop naar de Europese verkiezingen van donderdag, is het aan politieke partijen om te laten zien welke antwoorden zij hebben op gemeenschappelijke grensoverschrijdende uitdagingen. Hoe krijgen we als klein land grip op politieke vraagstukken als grensoverschrijdende criminaliteit, milieuvervuiling, privacy in het internettijdperk en asiel­beleid?

Vanuit sociaal-liberaal perspectief is dat ”grip krijgen” op grensoverschrijdende krachten een van de belangrijkste redenen voor Europese samenwerking. Het sociaal-liberalisme stelt de vrijheid van het individu centraal om zelf vorm te geven aan zijn of haar eigen leven. Sociaal-liberalen vertrouwen erop dat mensen het oordeels- en zelfregulerend vermogen hebben, of kunnen ontwikkelen, om zelf beslissingen te kunnen nemen over hun eigen leven. Zie hier het belang van goed onderwijs.

Maar als individuen hun greep verliezen op de wereld om hen heen, als ze geen invloed meer hebben op omstandigheden die hun leven beïnvloeden, dan kan deze persoonlijke vrijheid onder druk komen te staan. Zie hier het belang van democratie en Europese samenwerking.

Keuze

Nu hebben we de vrijheid om onze gezamenlijke waarden vorm te geven. Een samenleving te creëren waarin mensen de ruimte en kansen krijgen om zichzelf te ontplooien en daartoe worden uitgedaagd, aangespoord en geholpen. Al ons politieke handelen is erop gericht deze persoonlijke vrijheid te waarborgen en te bevorderen.

Hoe de mens handelt is, in moreel opzicht, zijn of haar eigen keuze. Onderdeel van deze morele vrijheid is het besef dat anderen deze zelfde vrijheid genieten, en dat deze vrijheid van anderen ook moet worden gerespecteerd. Vrijheid is dus niet ongebreideld vrij om zomaar alles te doen waar je zin in hebt, zoals weleens wordt gedacht. Vrijheid geldt voor iedereen, en dus houdt jouw vrijheid op waar die van de ander begint.

Vrijheid geef je samen vorm, in onderlinge verbondenheid. Dat is niet alleen een beperking 
– „ik moet rekening houden met de ander en mag dit dus niet doen” – maar ook een kans: waar mensen gezamenlijk beperkingen ervaren, kunnen zij samen oplossingen zoeken die hun respectievelijke persoonlijke vrijheden vergroten. Zo ook in Europa.

Het streven naar individuele vrijheid komt sterk terug in het humanisme; een beweging waarvan de grondgedachten goed aansluiten bij het sociaal-liberalisme. Het humanisme is geen religie of godsdienst, maar een levensbeschouwing met een adogmatisch karakter en sluit andere levensbeschouwelijke bronnen van inspiratie dan ook niet uit.

Voor humanisten is een scherpzinnige en zelfbewuste reflectie op dogmatische manieren van denken en religieuze gezagsdragers en instituten belangrijk. In lijn met het humanisme bedrijft D66 politiek vanuit een wereldbeeld waarin zelfbeschikking en verbondenheid niet zonder elkaar kunnen bestaan. Aansluitend bij de traditie van het humanisme streeft D66 naar een veelzijdige ontplooiing van het individu en het ontwikkelen van menselijke vermogens. Om dit te realiseren hebben we de Europese Unie nodig.

Ethisch

De behoefte van mensen om hun leven in lijn met hun eigen waarden in te richten, stopt niet bij de grens. En Europa gaat allang niet meer over kolen en staal alleen. De Europese politiek kent vandaag de dag vele vraagstukken met een sterke ethische dimensie. Abortuswetgeving mag dan een nationale bevoegdheid zijn, in de context van het gemeenschappelijk Europees buitenland- en veiligheidbeleid moeten we wel afspreken of Europa humanitaire hulp kan bieden als daarbij de mogelijkheid van abortus wordt geboden aan vrouwen in Congo die zwanger zijn na een gruwelijke groepsverkrachting.

Landen beslissen zelf over het toestaan van stamcelonderzoek, maar mag dergelijk onderzoek worden gesubsidieerd vanuit Europa? Familierecht is een puur nationale bevoegdheid, maar bij het opstellen van de Richtlijn Gezinshereniging moeten we toch samen definiëren wat een ”gezin” is. En zo zijn er talloze voorbeelden.

Europa is hét middel om individuele vrijheid te garanderen in een veranderende wereld. En nee, niet enkel vrijheid van het ‘abstracte’ soort dat je alleen waardeert als je je net aan het juk van een bezetter hebt ontworsteld; een vorm van vrijheid die we in Nederland sinds 1945 als gevolg van Europese samenwerking gelukkig als vanzelfsprekend zijn gaan beschouwen, maar dat allerminst is. Zo toont de situatie in Oekraïne ons dagelijks.

Het gaat om onze vrijheid om te leven, te werken en handel te drijven waar we willen. Onze vrijheid om als inwoner van een dorp of stad in Nederland democratisch weerbaar te zijn tegen de krachten van onze geopolitieke tegenstrevers. Onze vrijheid om te ontdekken wie we zijn, wie we willen zijn en ons leven naar onze eigen voorkeuren in te richten. Europa als waarborg tegen het muilkorven van de pers in Hongarije of het inperken van het recht om een demonstratie voor homorechten te organiseren in Litouwen.

Voorwaarde

Samen werken aan de waarborging van individuele vrijheden is geen luxeproduct, maar een voorwaarde voor vooruitgang. Dit is de sociaal-liberale overtuiging waaruit constructieve oplossingen voor alledaagse problemen ontstaan. Een constructieve oplossing als de Europese Unie als instrument om mensen, in een veranderende wereld, greep te laten houden op hun leven. En hoe we dat instrument het meest effectief kunnen gebruiken ten dienste van ieders persoonlijke vrijheid, dát zou de inzet van deze Europese campagne moeten zijn.

De auteurs zijn respectievelijk lijsstrekker voor D66 bij de Europese verkiezingen, en wetenschappelijke medewerker bij de Van Mierlo Stichting, het wetenschappelijk bureau van D66.