Zo’n 8000 hryvina (500 euro) ging op aan toners voor drie geleende printers. De apparaten hebben de stembiljetten uitgespuwd voor meer dan 3 miljoen stemgerechtigden in het gebied.

Behalve een klein illustratie, hebben de stembiljetten geen merktekens die voorkomen dat ze worden gekopieerd. „Ok, het is niet echt in lijn met de wet. Maar ik denk dat het de enige mogelijkheid is”, geeft de 33-jarige Roman Ljagin toe. Hij is het hoofd van de in allerijl opgerichte kiescommissie van de ‘Volksrepubliek Donetsk’.

Ljagin zegt zelf dat hij geen separatist of terrorist is, zoals de regering in Kiev de opstandelingen noemt. Maar tegelijkertijd zegt hij dat hij hoopt op een toekomst als onderdeel van Rusland. Ljagin weet dat zijn referendum geen eenvoudige klus gaat worden. „Als het Oekraïense leger de regio blokkeert, dan hebben we een groot probleem”, stelt hij.

Het referendum van de pro-Russische separatisten is zeer controversieel. De Oekraïense interim-regering en haar westerse bondgenoten erkennen het niet. Zelfs de Russische president Poetin, die als aanstichter van de opstand wordt gezien, deed deze week een al dan niet gemeende oproep om de stemming uit te stellen.

De leiders van de ‘Volksrepubliek Donetsk’ trekken zich er weinig van aan. Ze willen bij Rusland horen en de uitslag lijkt al vast te staan. Er geldt geen minimale opkomst voor het referendum. Ook zijn de lijsten met kiesgerechtigden 2 jaar oud en zijn waarnemers van buiten niet uitgenodigd.

„Steunt u zelfbestuur van de Volksrepubliek Donetsk?”, luidt de vraag op het stembiljet. Door het zo te formuleren kan zelfbestuur zowel onafhankelijkheid betekenen als meer autonomie.

In de regio’s Donetsk en Loehansk, waar het referendum wordt gehouden, willen veel inwoners meer autonomie, terwijl anderen zelfs hopen op een eigen staat. Hardliners zien alleen een toekomst als onderdeel van Rusland.

De vrees bestaat dat de uitslag van het referendum het geweld in Oekraïne hoe dan ook verder aanwakkert. De afgelopen tijd zijn al tientallen doden gevallen door gevechten tussen pro-Russische Oekraïners en regeringstroepen in de steden Slovjansk, Odessa en Marioepol.