Trouw bewaken ongeveer dertig pro-Russische demonstranten elke dag het Leninstandbeeld in de Oost-Oekraïense industriestad Donetsk. Bang dat de ‘fascistische’ Oekraïense regering Lenin, grondlegger van de Sovjet-Unie, van zijn sokkel haalt. Het liefst zien de demonstranten, die in het weekend tijdens protesten groeien naar ongeveer 2000 man, hulp komen vanuit oostelijke richting, het Russische leger.

Maar Russische soldaten tonen zich niet in Donetsk en de rest van Oost-Oekraïne. Volgens de Amerikanen staan de Russen, na de annexatie van het schiereiland de Krim, wel klaar met extra troepen aan de grens. Ter intimidatie, of wellicht hebben ze grotere plannen, zei de Amerikaanse president Barack Obama. Rusland zelf rept van een militaire oefening. De Russen zeggen dat ze niet van plan zijn het oosten van het land binnen te vallen. Maar tegelijkertijd meent Moskou dat het het recht behoudt om Russische belangen en burgers in het buitenland te beschermen.

De pro-Russische demonstranten, die op zijn minst een federatie eisen en het liefst streven naar aansluiting bij Rusland, zullen de Russen misschien wel nooit kunnen toejuichen in Donetsk. De Russische president Vladimir Poetin zal er op meer verzet stuiten dan op de Krim. Anders dan het schiereiland bestaat de bevolking van Oost-Oekraïne uit een minderheid van etnische Russen. Ondanks de sterke culturele, historische en economische banden met het Russische broedervolk voelen de meeste Oost-Oekraïners zich thuis in hun land. Onderzoek wijst uit dat in het oosten van het land 72 procent van de bevolking voor een verenigd en onafhankelijk Oekraïne is.

Ze moeten niets hebben van het ”Rusland, Rusland, Rusland”, van de pro-Russische betogers rondom het Leninstandbeeld. Jonge Oekraïners zijn, in tegenstelling tot de oudere bevolking, niet opgegroeid in de Sovjet-Unie. Ze kijken naar Kiev en reizen naar West-Oekraïne. De bevolking in het oosten weet dat Rusland met zijn corruptie, gebrek aan vrijheid van meningsuiting en zijn armoede geen ideaal oord is. In Oost-Oekraïne, het industriële hart van het land met steenkool en staal, wonen van oudsher harde werkers. Ze hebben geen tijd voor revoluties of protesten. Ze verlangen naar stabiliteit. Ze willen werken, geld verdienen en hun gezinnen onderhouden.

Maar bezorgd zijn ze wel. Na de Krim als voorgerecht staat Oost-Oekraïne op Poetins menukaart, menen ze. Maar heeft hij daar trek in? Oost-Oekraïne is wellicht een te grote brok. Het schiereiland de Krim, waar zich de Russische Zwarte Zeevloot bevindt, konden de Russen makkelijk afsluiten van de rest van Oekraïne. Oost-Oekraïne laat zich moeilijker vergrendelen. Daarbij kan dit deel een dure grap voor Moskou worden. De steenkoolindustrie ontvangt vanuit Kiev subsidie om de hoge kosten te compenseren. Daarnaast bestaat een groot deel van de bevolking van Oost-Oekraïne uit ouderen. Zij leven van hun staatspensioen. Ook deze rekening moet Moskou betalen.

Om de dreiging van pro-Russische protesten en Moskouse inmenging in te dammen, heeft de regering in Kiev Oekraïense oligarchen tot gouverneurs in het oosten benoemd. Zij hameren op een verenigd Oekraïne. Oligarchen zijn gebaat bij stabiliteit voor hun eigen zaken en zitten niet op de Russen te wachten. Dan weten ze dat hun rol is uitgespeeld en dat de Russische oligarchen hen verslinden.

De oligarchen hebben invloed op hun werknemers. De rijkste man van Oekraïne, Rinat Achmetov, met een geschat vermogen van 9 miljard euro, heeft 300.000 mensen onder zich door heel het land, vooral in het oosten. Zijn werknemers en hun gezinnen zijn afhankelijk van hem en luisteren naar wat hun baas zegt. Ze weten zelf dat als de Russen komen de kans bestaat dat fabrieken sluiten.

Toch is het gevaar van Russische bemoeienis hiermee niet verdwenen. De pro-Russische separatisten hebben de wind mee. Het is hun moment nu het Kremlin de Krim heeft ingelijfd. Met behulp van Moskou, Russische propaganda en demonstranten uit Rusland kunnen ze voor onrust zorgen die kan leiden tot rellen tussen hen en pro-Oekraïners, waardoor de eersten zich bedreigd kunnen voelen. Voor Moskou een reden om in te grijpen.

De pro-Russische demonstranten bij het Leninstandbeeld kunnen niet wachten tot het zover is.