„Dit is een geweldige opsteker voor Bush, wiens Irak-beleid de laatste tijd onder steeds scherpere kritiek kwam te staan. En het geeft hem ook een fikse voorsprong op zijn Democratische concurrenten in de verkiezingsstrijd volgend jaar”, meent Rick Barton, politiek analist van het Center for Strategic and International Studies in Washington. Hij wijst er verder op dat de vangst van Saddam ook een groot succes is voor de Amerikaanse inlichtingendiensten.

„Eerst kwam het verwijt dat de aanslagen op 11 september 2001 de inlichtingendiensten totaal verrasten. Vervolgens verklaarden die diensten dat Saddam Hussein over verboden massavernietigingswapens beschikten, die in Irak echter onvindbaar blijven. En ondanks alle middelen waarover de diensten beschikken, lukte het hun niet om Saddam Hussein en terroristenleider Osama bin Laden te vinden. De ontdekking van Saddam maakt nu een eind aan die negatieve reeks”, aldus Barton.

De arrestatie van Saddam wordt een moeilijk punt voor de negen Democraten die het volgend jaar tijdens de verkiezingen hopen op te nemen tegen president Bush, die zeker is van de Republikeinse kandidatuur. De meest kansrijke Democraat lijkt voorlopig oud-gouverneur van de staat Vermont Howard Dean. Deze heeft van zijn verzet tegen de invasie van Irak een van de centrale thema’s gemaakt van zijn campagne. Een punt waarmee hij niet alleen president Bush kritiseert, maar ook verschillende van zijn Democratische concurrenten die vóór de invasie waren.

Een van hen was senator Joseph Lieberman, die in 2000 de kandidaat voor het vice-presidentschap was in de race van vice-president Al Gore tegen George Bush. Gore verklaarde vorige week onverwacht zijn steun voor Dean in de Democratische race, een zeer onaangename verrassing voor Lieberman. Die was zo beschaafd geweest om met zijn eigen kandidatuur te wachten tot Gore had beslist of hij volgend jaar wel of niet wilde meedoen aan de race om het Witte Huis. Gore besloot uiteindelijk om dat niet te doen, waarop Lieberman zijn belangstelling voor de Democratische kandidatuur bekendmaakte.

Het was begrijpelijkerwijs geen aangename verrassing toen Lieberman via journalisten moest vernemen dat zijn vroegere campagnegenoot Gore ditmaal zijn steun uitsprak voor Howard Dean. Pas toen iedereen op de hoogte was, vond Gore tijd om er een telefoontje aan Lieberman aan te wagen. De senator uit Connecticut sloeg terug nadat de vangst van Saddam in de VS zondag algemeen bekend werd. „Als Howard Dean zijn zin had gekregen, was Saddam Hussein nu nog aan de macht geweest in plaats van dat hij nu in Amerikaanse gevangenschap is”, aldus Lieberman.

Waar kunnen de Democraten de president nog op aanvallen, nu Saddam gevangen is? „Dat wordt een moeilijk probleem. De economie stond hoog op de Democratische agenda, maar die trekt nu aan en langzaam maar zeker wordt ook de situatie op de arbeidsmarkt beter. Die punten vallen dus weg. En met de arrestatie van Saddam Hussein valt ook veel kritiek weg op het Irak-beleid van de president. Er blijven natuurlijk altijd nog wel punten over, maar het zal moeilijk worden om iets te vinden dat grote groepen kiezers zorgen baart”, aldus Rick Barton.

Een gevoelig punt wordt nog wel de berechting van Saddam. Na een eerste medisch onderzoek en de eerste ondervragingen, hebben de Amerikanen hem elders ondergebracht. Gaan de Amerikanen hem berechten of zullen de Irakezen dat zelf doen? De voorlopige Iraakse bestuursraad -waarvan enkele leden zondag met Saddam gesproken hebben- besloot vorige week een tribunaal te creëren voor de berechting van oorlogsmisdadigers. Valt de berechting van Saddam daar ook onder?

„Ik denk dat de Irakezen zeker betrokken moeten worden bij de berechting van oorlogsmisdadigers, maar het is verstandig om tribunalen ook een sterke internationale component te geven. Na tientallen jaren corrupt bestuur van Saddam Hussein zijn er weinig geloofwaardige Iraakse rechters of advocaten meer. Diegenen die zich ooit onafhankelijk opstelden, zijn vermoord. Internationale juristen in de berechting zouden bovendien de verdenking wegnemen dat het de Iraakse tribunalen alleen om wraak te doen is in plaats van eerlijke processen die Saddam zijn tegenstanders nooit gunde”, meent Michael Posner, directeur van de Amerikaanse organisatie Lawyers Committee for Human Rights (Comité van Advocaten voor Mensenrechten).

Eén punt zal geen problemen opleveren bij de berechting van Saddam. Zijn brute regime heeft zelf uitvoerig in documenten en op film de gruwelen vastgelegd waaraan het zich schuldig maakte. Posner: „De Koerden beschikken over uitgebreid materiaal over de aanval met gifgas die Saddam in de jaren tachtig tegen hen lanceerde, er is een overvloed aan documentatie betreffende de inval in Koeweit in 1990 en er is een berg documenten gevonden over Saddams gruwelen tegenover andere groepen. Dat zal dus geen probleem opleveren. Vraag blijft of de doodstraf als ultieme sanctie zal gelden. Daarover hebben de Amerikanen die hier beslist een belangrijke invloed hebben zich nog niet uitgesproken.”