Vrijdagavond wordt de Republiek Veneto met hoofdstad Venetië uitgeroepen. Dat is tenminste de bedoeling van de initiatiefnemers achter het referendum, waarbij inwoners zich tot het eind van de middag kunnen uitspreken over de onafhankelijkheid van hun gewest. De centrale vraag uit het referendum luidt: „Wil je dat Veneto een onafhankelijke en soevereine republiek wordt?” Volgens opgave van de organisatie hadden gisteren 1,5 miljoen inwoners gestemd. Naar schatting zal twee derde voor verzelfstandiging zijn.

Het referendum, waarin via stands op straat, maar vooral via internet kon worden gestemd, is een initiatief van de onafhankelijkheidsbeweging plebiscito.eu en startte afgelopen zondag, op de dag van de onafhankelijkheid van de Krim.

Het referendum heeft geen enkele juridische geldigheid, maar wordt gesteund door Luca Zaia, de president van het gewest Veneto. Hij belooft een toekomst buiten Italië – met aanzienlijk minder belastingen. Veneto heeft traditioneel een hoge arbeidsmoraal en is een van de meest ondernemende regio’s van Italië. Een op de zes personen van de werkzame bevolking heeft een eigen bedrijf. Al sinds de jaren tachtig hebben inwoners in Veneto problemen met de verdeling van de welvaart in Italië. Het idee, ondersteund door harde cijfers, leeft dat het arme zuiden van Italië profiteert van het rijke en hardwerkende noorden. Lega Nord, een politieke partij die naar federalisatie streeft, is traditioneel sterk in deze regio. Zaia is lid van Lega Nord.

„Rome behandelt Veneto als een provincie van zijn imperium. Wij zijn alleen maar goed om belasting te betalen”, zei Zaia woensdag in Rome tegenover de internationale pers. Toch ontkende Zaia dat het alleen maar een economische kwestie is. „Onafhankelijkheidsbewegingen overal ter wereld hebben een economisch en een cultureel aspect. Wij streven meer en meer naar een culturele afscheiding.” Zaia gaf aan dat 70 procent van de bevolking nog „de taal spreekt uit de tijd van de Republiek Venetië.”

Venetië en zijn achterland, inclusief Verona en Padua, dat in grote lijnen overeenkomt met de hedendaagse Italiaanse regio Veneto, was 1100 jaar lang een onafhankelijke natie. Pas in 1797 maakte Napoleon een einde aan de zelfstandigheid van de Venetiërs. Sinds 1866 maken de stad en zijn omgeving onderdeel uit van Italië. Overigens ging daar toen (ook) een referendum aan vooraf.

Zaia vertelde woensdag dat de regionale regering van Veneto werkt aan een wetsvoorstel dat voorziet in onafhankelijkheid. Niet dat dat voldoende is om zich van Italië los te maken. En dat lijkt Zaia ook wel te begrijpen. De details zijn verre van uitgewerkt. Op de vraag hoe de nieuwe republiek precies zou moeten heten, moest de president het antwoord schuldig blijven. Maar intussen wordt Rome wel onder druk gezet.