De bijeenkomst had officieel afgelopen woensdag al moeten starten, maar door problemen met de veiligheid van de delegatieleden en intern overleg tussen de verschillende Afghaanse bevolkingsgroepen is de datum tot tweemaal toe vooruitgeschoven.

Een jaar lang werkte een commissie van 35 juristen en deskundigen op het gebied van islamitisch recht aan de voorlopige tekst. De loya jirga moet zich nu uitspreken over hun werk: een compromis tussen de oude grondwet uit 1964, de ideeën van de uiterst conservatieve islamitische religieuze leiders en de voorstellen van liberale hervormers en voorvechters van vrouwen- en burgerrechten.

De oude grondwet legde de macht nog geheel en al bij de koning. In de nieuwe grondwet is zijn positie verdwenen. In plaats hiervan is gekozen voor een Amerikaans aandoend model van staatshervorming, met een parlement van twee kamers en een president met veel bevoegdheden.

De voorlopige wetstekst werd pas zes weken geleden openbaar gemaakt. Sindsdien vormen Afghanen zich een mening en spuien zij kritiek. Vooral over de grote macht voor de president in de nieuwe grondwet is veel beroering ontstaan. In het etnisch tot op het bot verdeelde Afghanistan zijn met name de niet-Pashtoens bang voor een al te machtige president, omdat zij menen dat hij altijd uit de meerderheidsgroep zal komen en altijd een Pashtoen zal zijn.

De leiders van de Tadzjiekse gemeenschap, die een grote stem in de huidige regering hebben, pleiten daarom voor een ingrijpende wijziging. Zij zien veel in het zogenoemde Franse model, waarin zowel plek is voor een sterke president als voor een sterke premier. De premier zou dan een Tadzjiek kunnen zijn, of lid van een van de andere etnische minderheden. In de huidige plannen is geen plek voor een premier ingeruimd. De huidige president, Hamid Karzai, heeft ook al laten weten er niets voor te voelen.

Het zal niet eenvoudig worden iedereen min of meer tevreden te stellen. Van de kant van vrouwenorganisaties is er kritiek op de taal waarin de huidige wetsvoorstellen gesteld zijn. De vrouwen willen dat de grondwet expliciet vermeldt dat mannen en vrouwen gelijke rechten hebben en alle politieke posities ook openstaan voor vrouwen. Zij kunnen hun stem laten horen, omdat elke provincies twee vrouwen in hun delegaties hebben moeten opnemen. Onder de ruim zestig personen die de president mocht aanwijzen als delegatieleden, bevindt zich nog eens een twintigtal veelal liberaal denkende vrouwen.

Vertegenwoordigers van mensenrechtenorganisaties zijn ontevreden over de vage termen waarin burgerrechten zijn gesteld. Zij wensen concrete wetsteksten, die discriminatie naar geslacht, etnische achtergrond en religie verbieden. Van de kant van de conservatieve leden van de huidige coalitieregering en de belangrijkste religieuze leiders klinkt echter kritiek op het te weinig expliciet islamitische karakter van de nieuwe Afghaanse grondwet. En de aanhangers van de ex-koning zijn ontevreden over de toekomst van de monarchie, die in feite voor altijd afgeschaft wordt.

De loya jirga wordt gehouden in een buitenwijk van Kabul, in dezelfde grote tent waar president Hamid Karzai anderhalf jaar geleden werd gekozen tot president van de interim-regering. De verschillen met toen zijn opvallend. De vorige loya jirga had plaats in een sfeer van groot optimisme.

De beveiliging tegen geweld van Afghanen tegen Afghanen is nu uiterst streng. Tanks van de ISAF-vredesmacht en het Afghaanse nationale leger blokkeren alle toegangswegen tot het terrein van de loya jirga. Angst houdt de stad in een ijzeren greep. Men vreest een aanslag door terroristen of aanhangers van de verdreven Taliban dan wel een gewapend treffen tussen groepen burgers die ontevreden zijn over de loop van de besprekingen.

Veel medewerkers van hulpverleningsorganisaties hebben besloten hun kerstvakantie buiten Afghanistan door te brengen en de Verenigde Naties hebben hun medewerkers gevraagd tijdelijk te vertrekken. Voor de achterblijvende buitenlanders gelden extra regels op het gebied van hun persoonlijke veiligheid. Zo wordt hun op het hart gedrukt niet met andere buitenlanders in groepen bijeen te komen en op straat niet al te opvallend aanwezig te zijn.