„Samenwerking kan een geweldige kracht zijn voor het welzijn in de wereld”, vinden de hoogste politieke vertegenwoordigers van de vijftien lidstaten. Zij constateren dat de transatlantische verbondenheid in het bijzonder tot uitdrukking komt in de betrekkingen tussen de EU en de NAVO en verplichten zich tot een aangescherpte gedachtewisseling in de sfeer van crisisbeheersing en terrorismebestrijding.

De verklaring mag gezien worden als een poging om een streep te zetten onder de diepgaande tegenstellingen die eerder dit jaar aan het licht traden rond de oorlog tegen het regime van Saddam Hussein. „We moeten de verschillen uit het verleden nu achter ons laten”, beklemtoonde de Italiaanse premier Berlusconi in een toelichting. Hij fungeert momenteel als voorzitter van de Unie.

Sinds kort speelt er echter een zaak die nieuwe irritatie oproept aan deze zijde van de oceaan. De Amerikanen willen bedrijven uit landen die de aanval op Irak niet steunden, waaronder Duitsland en Frankrijk, uitsluiten van opdrachten in het kader van de wederopbouw van die natie. Zowel voorzitter Prodi van de Europese Commissie als buitenlandcoördinator Solana plaatste in Brussel kritische kanttekeningen bij deze benadering. Eerstgenoemde merkte desgevraagd op: „Dit draagt niet bij tot het harmoniseren van de relatie.” De regeringschefs hebben op de top overigens formeel niet gesproken over deze kwestie.

Zij bereikten overeenstemming over een gezamenlijk Europees defensiebeleid. Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië hadden daar de basis reeds voor gelegd. „Europa kan nu op z’n eentje opereren. Een eigen militaire macht is nodig om een politieke rol van betekenis te spelen in de wereld”, aldus Berlusconi. Er wordt geen afzonderlijk hoofdkwartier opgericht. Een kleine planningseenheid opereert vanuit de burelen van de NAVO.

De deelnemers aan het beraad in de Belgische hoofdstad namen verder een gemeenschappelijke veiligheidsstrategie aan. Zij pleiten daarin voor „een efficiënt multilateralisme”, waarbij versterking van de Verenigde Naties geldt als een prioriteit. „Geen enkel land is in staat de huidige complexe problemen op eigen houtje aan te pakken”, verduidelijkte Solana.

Het document vermeldt dat de inspanningen van de Unie in eerste instantie zullen zijn gericht op een drietal acute bedreigingen: het terrorisme, de internationaal georganiseerde misdaad, „die een aanslag pleegt op al onze waarden”, en de regionale conflicten, waaronder de strijd in het Midden-Oosten.

De presidenten en premiers dringen aan op „een voortdurende en open dialoog” tussen de verschillende godsdiensten. Daarbij moeten we vooral denken aan het christendom en de islam. „Dit zal meer samenwerking brengen tussen twee beschavingen die elk hun positieve kanten hebben en bevordert de vrede en de sociale cohesie in ons werelddeel”, meent Berlusconi. De leiders spreken hun verontrusting uit over de toenemende uitingen van antisemitisme.