De Arabische wereld was een overgangsperiode ingegaan, die uiteindelijk tot een nieuwe politieke orde zou leiden, alhoewel de contouren hiervan nog nevelig waren. De afgelopen dagen had er echter een aantal ontwikkelingen plaats die eerder leken te suggereren dat het politieke evenwicht in de Arabische regio ernstig aan het wankelen is.

Dit werd zondag duidelijk in de Egyptische hoofdstad Caïro. Hier waren de ministers van Buitenlandse Zaken van alle Arabische landen bij elkaar om de top van de Arabische Liga 
voor te bereiden die gepland staat voor 25 maart.

Sinds 2011 stonden soortgelijke top­ontmoetingen in het teken van de spanningen en turbulentie waaronder een groot gedeelte van het Midden-Oosten gebukt gaat. Het waren hierbij altijd de Arabische Golfstaten die probeerden hun geld en invloed aan te wenden om de situatie in de regio enigszins te stabiliseren.

De monarchieën in de Perzische Golf hebben zich georganiseerd in de Gulf Cooperation Council (GCC). Hoewel bekend was dat er binnen deze organisatie onderhuids spanningen aanwezig waren, slaagden de Arabische Golfstaten er altijd in zich tegenover de rest van de Arabische wereld te presenteren als een eenheidsfront. Dit front is echter de afgelopen dagen volledig verbrokkeld.

Op 5 maart maakten Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein volkomen onverwachts bekend dat ze hun ambassadeurs hadden terug­getrokken uit Qatar. Vooral Saudi-Arabië lijkt van plan te zijn het hard te spelen en dreigde zelfs met het sluiten van het luchtruim en de grenzen met Qatar. Uit Saudische commentaren blijkt dat dit diplo­matieke offensief tegen Qatar vooral een frontale aanval is op de moslimbroeders.

Toen in 2011 de Arabische revoluties uitbraken, ontstond er in het Saudische koningshuis paniek. Saudi-Arabië was de dominerende macht geweest in de oude politieke orde in het Midden-Oosten en moest met lede ogen aanzien hoe deze rol steeds meer werd overgenomen door Qatar, dat zich opwierp als beschermheer van de moslim­broeders. De emir van Qatar, Sheikh Hamad bin Khalifa al-Thani, vond hierbij Turkije aan zijn zijde. Deze alliantie tussen Qatar en Turkije begon de oude Saudisch-Egyptische as te vervangen, die beëindigd werd door de opkomst van de moslimbroeders in Egypte. Het Saudische koninkrijk verloor het initiatief in de Arabische wereld en werd in het defensief gedrongen.

De kansen leken echter te keren toen het Egyptische leger vorig jaar juni president Morsi tot aftreden dwong en vervolgens de moslimbroeders tot terroristische organisatie verklaarde. Rond diezelfde tijd maakte de emir van Qatar tot ieders verbijstering plotseling bekend dat hij afstand deed van zijn troon ten gunste van kroonprins Tamim.

Geruchten deden de ronde dat Saudi-Arabië hier de hand in zou hebben gehad, in de hoop dat de nieuwe emir van Qatar afstand zou nemen van de moslim­broeders. Tot ergernis van de andere Arabische Golfstaten gebeurde dit echter niet, hoewel de moslimbroeders ernstig verzwakt waren, nadat ze in Egypte de macht hadden verloren.

Begin deze maand publiceerde Saudi-Arabië een lijst waarin acht organisaties –waaronder de moslim­broeders– tot terroristische beweging werden verklaard. Op het lidmaatschap van de moslim­broeders staan lange gevangenisstraffen in Saudi-Arabië. Toen vervolgens bleek dat de nieuwe emir van Qatar, ondanks dringende verzoeken, niet bereid was diens politiek tegenover de moslimbroeders te wijzigen, verklaarden Saudi-Arabië, Bahrein en de Verenigde Arabische Emi­raten hem de diplomatieke oorlog.

Tijdens de bijeenkomst van zondag in Caïro kwamen al deze meningsverschillen aan de opper­vlakte. Tot overmaat van ramp had de Iraakse premier Nuri al-Maliki enkele dagen eerder tijdens een interview zowel Qatar als Saudi-Arabië er openlijk van beschuldigd het terrorisme in Syrië en Irak te steunen en te financieren. Volgens de Iraakse premier hadden beide golfstaten „Irak de oorlog verklaard.”

De bijeenkomst in Caïro eindigde dan ook in de grootste verwarring. Eerder werd gehoopt dat emir Sabah van Koeweit er wellicht in zou slagen de relaties tussen de Arabische landen te herstellen, maar de Koeweitse emir blijkt te herstellen van een operatie in de Verenigde Staten.

De Amerikaanse president Obama zal naar verwachting eind deze maand een officieel staats­bezoek brengen aan Saudi-Arabië, waarbij hij een koninkrijk zal aantreffen dat steeds meer een eigen buitenlands beleid is gaan voeren. Zo kondigde de Iraanse president Rohani vorige week tot ieders verrassing aan dat hij de uitnodiging van Saudi-Arabië had aanvaard om het koninkrijk te bezoeken. De afgelopen periode is er veel gespeculeerd over een heimelijke alliantie die zou zijn ontstaan tussen Israël en Saudi-Arabië. Beide landen wantrouwen Iran en lieten openlijk hun ongenoegen blijken over de toenadering tussen Iran en het Westen.