De vraag was alleen wanneer Chrétien bereid was op te stappen. Dat tijdstip wordt dus de 12e december, omdat Chrétien nog de Gemenebest-conferentie in Nigeria wilde bijwonen. Daarna brengt hij nog een kort bezoek aan Parijs om afscheid te nemen van president Jacques Chirac - samen met Chrétien een van de meest fervente tegenstanders van de Amerikaans-Britse invasie van Irak. Dat beleid werd Chrétien niet in dank afgenomen door Washington, dat Canada net als Frankrijk, Duitsland, Rusland en China uitsluit van deelname aan wederopbouwcontracten voor Irak.

„Een merkwaardige beslissing”, volgens aankomend premier Paul Martin, die erop wijst dat zijn land miljoenen dollars heeft bijgedragen aan het internationale wederopbouwfonds voor Irak. Verbetering van de betrekkingen met de grote Amerikaanse buur wordt een van de prioriteiten voor Martin. Dat zal enige tijd en inspanning vereisen omdat de betrekkingen tussen Ottawa en Washington onder premier Chrétien en president Bush een dieptepunt bereikten.

De Amerikaanse president schrapte in het voorjaar een bezoek aan Canada, na het Canadese verzet tegen een invasie in Irak zonder goedkeuring van de VN-Veiligheidsraad. De sfeer werd er niet beter op toen Chrétiens woordvoerster Bush tegenover journalisten een „imbeciel” noemde. Chrétien ontsloeg haar niet, tot ergernis van de Amerikanen. Later stapte zij toch op.

Chrétiens beleid werd gekenmerkt door een grotere onafhankelijkheid van Amerika -verreweg Canada’s belangrijkste handelspartner- in het buitenland en binnenslands meer afstand tussen de federale regering in Ottawa en de Canadese provincies. Daarnaast werd het gebruik van softdrugs uit de sfeer van de criminaliteit gehaald, en na Nederland en België werd Canada het derde land ter wereld waar het homohuwelijk werd goedgekeurd. Beide onderwerpen zijn een gruwel voor veel Amerikanen. Volgens sommige analisten groeien Canada en de VS op cultureel en sociaal gebied steeds verder uit elkaar.

„Wij kleden ons hetzelfde, wij spreken dezelfde taal, lezen dezelfde boeken en waarderen dezelfde films en tv-programma’s, maar op sommige terreinen beginnen wij duidelijk uit elkaar te groeien. Canada beweegt zich de laatste jaren meer richting Europa en distantieert zich van het conservatieve Amerikaanse beleid dat onder president George Bush steeds verder radicaliseert”, meent Michael Adams, politiek analist, die net een boek geschreven heeft over de groeiende culturele kloof tussen beide landen (”Fire and Ice: The United States, Canada en the Myth of Converging Values” - Vuur en ijs: de VS, Canada en de mythe van de gemeenschappelijke waarden).

Dat lijkt op een omkering van de geschiedenis. Toen de VS onder president Franklin D. Roosevelt een progressieve koers voeren, was Canada het bastion van de conservatieve waarden, niet alleen cultureel maar ook economisch. De Vietnam-oorlog in de jaren zestig en zeventig veranderde veel. Onder president Pierre Trudeau waren Amerikaanse dienstweigeraars welkom in Canada. In de VS werd intussen een deel van het geld dat beschikbaar was voor het sociale beleid geschrapt omdat er meer geld nodig was voor de oorlogsinspanningen in Azië.

Niemand verwacht dat Paul Martin Canada terug op de pro-Amerikaanse koers zal brengen, daartoe verschillen beide landen te veel. Maar hij wil wel een nauwere samenwerking met de VS op politiek gebied. Economisch kan de samenwerking nauwelijks inniger. Viervijfde van Canada’s export gaat naar de VS en driekwart van de importen komt uit de VS. Veel Amerikaanse bedrijven, zoals de autoproducenten, hebben vestigingen in Canada, zodat een deel van de import-exportstroom vaak handel betreft tussen vestigingen van één en hetzelfde bedrijf.

Volgens een recente opiniepeiling van het Canadese bureau Leger Marketing verwacht 65 procent van de Canadezen dat Martin komend voorjaar of uiterlijk in de zomer nieuwe verkiezingen uitschrijft. „Dat is logisch”, aldus Adams. „Martin heeft wel zijn eigen Liberale Partij achter zich, maar voor een legitiem politiek beleid heeft hij de steun van een meerderheid van de bevolking nodig. Nu erft hij als het ware zijn legitimiteit van Chrétien. Dat is goed voor een korte overgangsperiode, maar Martin zal zijn eigen politieke ideeën moeten voorleggen aan de kiezer om een regering te kunnen vormen met voldoende stabiliteit voor de komende jaren.

Martin heeft al enkele elementen van zijn beleid laten doorschemeren. Kort na zijn verkiezing tot nieuwe leider van de Liberale Partij riep hij de premiers van alle provincies bijeen om met hen te overleggen over een betere coördinatie van het federale (landelijke) en provinciale beleid. Hij beloofde verder meer geld voor het ziektekostensysteem, een knelpunt in de begroting van de meeste provincies.

In de progressieve vleugel van de Liberale Partij was enige bezorgdheid te bespeuren over de komst van Martin, die op veel punten een conservatiever standpunt inneemt dan zijn voorganger. Martin beloofde de partij echter „meer dialoog” met minder partijdiscipline (lees: partijdwang) bij stemmingen in het parlement. Volgens de eerder vermelde opiniepeiling verwacht een meerderheid van de Canadezen een koerswijziging onder Paul Martin. Radicaal zal die wijziging echter niet zijn.