Uiteraard zal hij alles op alles zetten om van de top die vrijdagochtend onder zijn regie in het hoofdkwartier van de Unie in Brussel begint, een succes te maken. Het rapportcijfer voor het Italiaanse voorzitterschap, dat duurt tot en met 31 december, hangt ervan af en zijn eigen prestige staat op het spel.

Hij is naar zijn zeggen hoopvol dat de collega’s die tot dusver kiezen voor een recalcitrante opstelling, in het zicht van de finish bereid zijn tot een vriendelijk gebaar aan zijn adres en zullen instemmen met een nieuw verdrag, dat de basis moet vormen voor een soepel functioneren van de EU na de uitbreiding tot 25 leden. Die verwachting lijkt echter niet sterk onderbouwd. „Ik reken op hen omdat ze allemaal vrienden van me zijn”, luidt de enige verklaring ervoor. Iedereen weet dat je ook met vrienden wel eens bedrogen kunt uitkomen.

Bondskanselier Schröder tast eveneens in het duister. „Je hebt optimisten, je hebt sceptici. Laat ik het wat betreft mezelf er maar op houden dat ik naar de vergadering ga als een sceptische optimist”, merkte hij een dezer dagen op.

Het vertrouwen van de Europese bevolking in het project van de eenwording taant. De deze week gepubliceerde resultaten van een opiniepeiling tonen dat slechts 48 procent van de ondervraagden het lidmaatschap van de Unie als een goede zaak beschouwt, 6 procent minder dan bij de vorige enquête, die een halfjaar eerder plaatsvond.

Met die zorgwekkende wetenschap in het achterhoofd starten de regeringsleiders van de vijftien huidige en van de tien op 1 mei 2004 toe te treden lidstaten de finale besprekingen over de eerste gemeenschappelijke grondwet. De diepe verdeeldheid in de kwestie-Irak en het debacle rond het stabiliteitspact zullen het enthousiasme van de burger zeker niet hebben aangewakkerd. Het mislukken van de intergouvernementele conferentie (igc), de officiële benaming voor de verdragsonderhandelingen, zou de geloofwaardigheid opnieuw een flinke deuk toebrengen en zou zorgen voor de derde ernstige crisis in het bijna verstreken kalenderjaar.

Volgens het programma eindigt het overleg zaterdagavond om zes uur. Voor dat tijdstip staat de afsluitende persconferentie gepland. Maar alle betrokkenen beseffen dat het veel later wordt. Bij het zoeken naar de vereiste consensus over dit belangrijke onderwerp zal het ongetwijfeld uitdraaien op een gebruikelijke nachtelijke uitputtingslag.

De Italianen hebben de delegaties dan ook geadviseerd hun hotels in de Belgische hoofdstad ieder geval tot en met zondag te reserveren. Een medewerker van Schröder waagt zich niet aan een prognose over de lengte van het conclaaf. Op de vraag hoeveel overhemden de bondskanselier in zijn koffer stopt, klinkt als antwoord: „Twee, dan kan hij er elke dag een laten wassen.”

Over tal van dossiers bestaan tot dusver stevige meningsverschillen. Spanje en Polen vinden de voorgenomen stemprocedure onacceptabel. Groot-Brittannië wijst elke inbreuk op het vetorecht bij het buitenlandse beleid en in de sfeer van de belastingen en de sociale zekerheid van de hand. De neutrale partners, te weten Zweden, Finland, Oostenrijk en Ierland, hebben moeite met een formulering op het terrein van Defensie die hen automatisch verplicht tot militaire bijstand als een van de lidstaten wordt aangevallen. Op dit laatste punt tekent zich inmiddels trouwens toenadering af.

De opvattingen botsen ook over de vermelding van het christelijke erfgoed in de aanhef, over de omvang van de Europese Commissie, over het begrotingsrecht van het Europees Parlement en over de spelregels voor de Europese Centrale Bank. En deze opsomming is lang niet volledig.

Nederland vraagt na de recente aanvaring over het stabiliteitspact garanties voor het naleven van de voorschriften op begrotingsgebied. Het acht de voorstellen tot dusver niet voldoende. Den Haag hecht verder aan het handhaven van het vetorecht bij de besluiten over de meerjarenbegroting van de Unie.

In juni leverde de conventie, de adviesgroep met vertegenwoordigers van de nationale regeringen en parlementen en van de EU-instellingen, een compleet ontwerp voor de beoogde constitutie af. De Italianen hebben steeds gezegd dat zij zo dicht mogelijk in de buurt van die tekst wensen te blijven. Tot nu toe doen zij die belofte gestand. Voor ingrijpende wijzigingen zijn van hun kant geen suggesties gedaan.

De angst van degenen die het resultaat van de door Giscard d’Estaing geleide denktank omarmen is dat in de slotronde van de igc het concept alsnog zal verwateren, doordat allerlei compromissen nodig zijn om unanimiteit te verkrijgen. In dat geval tekent zich een herhaling af van de top van Nice, in december 2000.

Toen deden de regeringsaanvoerders eveneens een poging om drastische bestuurlijke hervormingen te realiseren. Uiteindelijk rolde er een deal uit de bus, maar niemand was over de inhoud ervan tevreden. Italië alsmede Duitsland en Frankrijk roepen dat ze het ditmaal niet zover zullen laten komen. Liever geen akkoord dan een slecht akkoord, verkondigen zij.

Blijft overeenstemming uit, dan mag Ierland, dat vanaf 1 januari het voorzitterschap bekleedt, het in het voorjaar waarschijnlijk nog eens proberen. Daarbij rijst echter de vraag waarom op een later tijdstip wel zou lukken wat nu niet lukt.

Maar eerst zullen de twee toonaangevende landen de dwarsliggers ongetwijfeld zwaar onder druk zetten. Schröder heeft al eerder openlijk en onbeschaamd gewaarschuwd dat een blokkade niet zonder gevolgen zal blijven voor de toekomstige verdeling van de miljarden euro’s aan financiële steun uit de gemeenschapskas. Wie nu weigert in te binden, betaalt daarvoor later een hoge prijs. Macht en geld worden dezer dagen aan elkaar gekoppeld en dat zijn nu juist de twee ingrediënten die altijd de heftigste disputen oproepen binnen de EU.