Promovendus ir. Jerke de Vries is van een koude kermis thuisgekomen. De regels die hij richtte tot God in het dankwoord in zijn proefschrift zijn taboe voor het college voor promoties van Wageningen University. In universiteitsblad Resource benadrukt decaan prof. dr. ir. Johan van Arendonk dat het dankwoord integraal deel uitmaakt van het proefschrift dat onder de vlag van Wageningen University wordt uitgegeven. „Daarin passen geen uitingen van politieke of religieuze aard. Om een grens te trekken heeft het college van promoties besloten om alle verwijzingen naar religie te verbieden.” Promovendus De Vries wil tegenover deze krant niet ingaan op de kwestie. „De discussie moet intern op Wageningen University worden gevoerd.”

Prof. dr. ir. Peter Groot Koerkamp, een van de promotoren van De Vries, vindt het feit dat Wageningen University religieuze verwijzingen in een dankwoord in een proefschrift verbiedt op gespannen voet staan met de vrijheid van meningsuiting. „Het middel in Wageningen is erger dan de kwaal. Ik heb niet het beeld dat alle universiteiten in Nederland op deze manier opereren. De universiteit hoeft geen wetenschappelijke verantwoordelijkheid te nemen voor een dankwoord. Zo’n dankwoord is op persoonlijke titel geschreven. 
Een promovendus is ook een mens. Waarom zou iemand, die jarenlang intens heeft gewerkt aan een promotie, niet iets van zichzelf mogen laten zien en waarom mag hij God daarbij niet danken?”

Goede banen

Groot Koerkamp, die hoogleraar agrotechnologie is en zelf een christelijke achtergrond heeft, pleit wel voor gedoseerde religieuze verwijzingen in het dankwoord. „Het kan niet de bedoeling zijn om drie pagina’s achter elkaar te vullen met „Halleluja prijs God” of „Prijs Allah.” Je moet zoiets wel in goede banen leiden.” De hoogleraar vermoedt dat gelovige promovendi voortaan „heel creatief” toch in hun dankwoord blijven verwijzen naar God. „De Naam van God de Heer staat er dan niet, maar iedereen snapt waar het om gaat.”

Promovendi zouden „een zekere vrijheid moeten krijgen” om in hun dankwoord „een bescheiden zinnetje” met daarin een religieuze verwijzing te zetten, vindt prof. dr. Han Zuilhof, hoogleraar organische chemie aan Wageningen University en zelf „enthousiast” christen. „Als je je beperkt tot een subtiel zinnetje, is er in een sowieso persoonlijk getint dankwoord geen reden om dat niet te kunnen doen. Waarom zou je in een dankwoord wel je overleden poes of moeder, al dan niet in de hemel, mogen bedanken, maar niet je Vader daar?”

Lastige kwestie

Toch heeft Zuilhof wel begrip voor het standpunt van decaan Van Arendonk. „Het is een lastige kwestie. Vanwege de wetenschappelijke doelstelling van een proefschrift passen extreme godsdienstige uitingen ook in een dankwoord niet. Gegeven de diversiteit van levensopvattingen onder promovendi heeft de decaan dan ook geen makkelijke taak. Ik was zelf betrokken bij de promotie van een promovendus in Twente. Die vulde zijn dankwoord met teksten als: Ik dank Allah voor dit, ik dank Allah voor dat, en zo drie pagina’s door. Een dergelijke omvangrijke invulling moeten we niet willen. Wetenschappers zijn slim genoeg om het subtiele al op te merken, dat is onze dagelijkse job.”

De koepel van universiteiten VSNU heeft „geen landelijke richtlijnen” voor de invulling van het dankwoord in proefschriften, meldt woordvoerder Bastiaan Verweij. „Ik sluit niet uit dat de regels per universiteit verschillen.”

Een rondgang langs vier universiteiten leert dat de handelwijze van Wageningen University geen gemeengoed is. Aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) is het „niet verboden” om religieuze verwijzingen in het dankwoord te verwerken, stelt zegsvrouw Laura Erdtsieck. In stellingen, die als los blad bij de promotie zitten, zou ook kunnen worden verwezen naar de Bijbel, zegt ze. „Mensen als Huub Oosterhuis en Martin Luther King worden ook geciteerd.”

De Universiteit Twente legt „geen restricties” op met het oog op het dankwoord bij een proefschrift, zegt drs. B. G. Lankhaar, woordvoerder van het college van bestuur. Mogen religieuze verwijzingen? „Ja, wel is het uitgangspunt bij de Universiteit Twente dat het voorwoord en het dankwoord niet het wetenschappelijk karakter van het proefschrift mogen ondermijnen. De promotor zal dit bewaken. Op voorhand zijn bij ons voor een dankwoord geen vaste regels geformuleerd. Op dit vlak hebben we binnen de universiteit tot dusver geen problemen ondervonden.”

Bij Tilburg University zijn „geen regels” voor de invulling van het dankwoord in een proefschrift, meldt woordvoerster Tineke Bennema. „Als we verzoeken krijgen om religieuze verwijzingen in het dankwoord te mogen plaatsen, gaan we die eerst overwegen.” Over het dankwoord bestaan bij de Vrije Universiteit (VU) „geen nadere regelingen of voorschriften”, meldt Peter Brasik, algemeen secretaris van het college van decanen. Mogen religieuze verwijzingen? „Waarom niet? Ik zie geen bezwaar. Het is het dankwoord van de promovendus en maakt geen deel uit van de promotiehoofdstukken. Ik maakte niet mee dat een promotor of voorzitter van de promotiecommissie bezwaar maakte tegen een dankwoord.”