Inleiding tot de val van de Hamburgse regering vormde het ontslag, in augustus, van Ronald Schill als minister van Binnenlandse Zaken van de Hamburgse deelstaat. Von Beust, lid van de CDU, zette Schill aan de kant nadat deze hem had proberen te chanteren met een vermeende homoseksuele relatie.

Schill, die bekendstaat als ”Richter Gnadenlos” vanwege zijn strenge optreden als rechter, haalde bij de verkiezingen van 2001 bijna 20 procent van de stemmen met een nieuwe partij die een keiharde aanpak van criminaliteit en drugsmisbruik bepleitte. De Schill-partij, officieel de Partei Rechtsstaatlicher Offensive, kon samen met de rechtse CDU en liberale FDP gaan regeren en er kwam een eind aan het jarenlange imago van Hamburg als bolwerk van sociaal-democratie.

Aangemoedigd door het succes besloot de Schill-partij zich ook landelijk te profileren. Maar bij de bondsdagverkiezingen van vorig jaar haalde de partij, die het asielrecht uit de grondwet wilde schrappen en alle nieuwkomers aan een aids-test onderwerpen, niet meer dan 0,8 procent van de stemmen. Intussen braken in de partij allerlei ruzies uit en kwam Schill in het nieuws wegens aantijgingen van cocaïnegebruik en wapenbezit.

Na zijn ontslag als minister en plaatsvervangend burgemeester bleef Schill onrust zaaien. Afgelopen weekeinde werd hij door zijn partij afgezet omdat hij niet ophield de regering aan te vallen.

Von Beust kondigde aan nog voor de Hamburgse schoolvakantie in maart nieuwe verkiezingen uit te schrijven. De uitslag kan gevolgen hebben voor de landelijke politiek.

De politieke verhoudingen in de deelstaten zijn direct van invloed op de samenstelling van de Duitse Eerste Kamer. Deze Bundesrat kan wetten van de Tweede Kamer (Bundestag) tegenhouden. De CDU en verwante partijen beschikken in de Bundesrat over een meerderheid, en zij vormen daardoor een probleem voor de sociaal-democratische kanselier Schröder. Volgens opiniepeilingen kunnen de SPD en de Groenen in Hamburg op een verkiezingsoverwinning rekenen.