Oudejaarsdag, maandag 31 december 2012. Jongeren op drie locaties aan de Ekris/Spoorlaan in het buitengebied van Woudenberg knallen erop los met hun melkbussen. De zware dreunen zijn tot in de wijde omtrek te horen.

Het zit kippenhouder Van Ravenhorst niet lekker. Zijn pluimvee reageert gestrest op het knallen van de carbidbussen. Hij snelt naar de jongeren aan de Spoorlaan met het verzoek om het carbidschieten te stoppen. Maar het is al te laat.

Krap twee dagen later vallen per dag vijftien tot twintig van zijn kippen dood neer. Normaal zijn dat er gemiddeld zeven per week. Deskundigen onderzoeken de plotselinge sterfte onder de dieren. Hun conclusie is dat overmatige stress het pluimvee fataal is geworden.

Uiteindelijk verliest Van Ravenhorst 1500 van zijn kippen. Een schadepost van duizenden euro’s. „Belangrijker nog dan de financiële strop is het aspect van dierenwelzijn”, zo schrijft de kippenhouder eind mei van dit jaar in een brief aan het college van B en W van de gemeente Woudenberg. „Om kippen door de koorts letterlijk om te zien vallen, is een beeld waar je als agrariër niet aan kunt wennen. Frustratie en machteloosheid blijft over.”

De brief van Van Ravenhorst is voor het college van de gemeente Woudenberg de reden om de regels rond carbidschieten aan te scherpen, zo werd vorige week bekend. Schieten met carbid is alleen nog toegestaan op oudejaarsdag vanaf 10.00 uur ’s morgens tot nieuwjaarsdag 02.00 uur en uitsluitend buiten de bebouwde kom. Bovendien moet de afstand tot woonhuizen minimaal 75 meter zijn. Voor stallen met dieren geldt een minimale afstand van 300 meter.

Verbod

Waar Woudenberg slechts de touwtjes rond carbidschieten strakker aantrekt, stelt Werkendam voor het eerst regels op. De Brabantse gemeente had tot voor drie jaarwisselingen geleden niet met het fenomeen van knallende melkbussen te maken. Binnenkort zet de gemeenteraad naar verwachting zijn handtekening onder een voorstel van SGP-fractievoorzitter Meijboom dat het melkbusschieten in de bebouwde kom verbiedt. Aanleiding is het jaarlijks terugkerende melkbusschieten in het centrum van Werkendam. „Zo’n drie jaar geleden zette iemand een melkbus op het plein aan de Binnengriend bij de christelijke gereformeerde kerk”, zegt Meijboom. „Vorig jaar stonden er niet minder dan negen exemplaren opgesteld.”

De SGP’er kreeg van buurtbewoners van de Binnengriend een dvd’tje met filmpjes hoe het schieten er vorig jaar aan toe ging. Om zijn verhaal kracht bij te zetten, liet Meijboom vorige week in een commissievergadering de beelden zien. „De commissieleden reageerden helaas nogal lauw op de filmpjes. Sommige fracties namen het woord betutteling in de mond. Ik verbaas me daarover. In het filmpje is te zien hoe jongeren projectielen over een afstand 50 tot 70 meter weggeschoten. Het schouwspel had soms veel weg van vuurballen die tegen bomen en gevels van woningen afketsten. Een levensgevaarlijke situatie. Een bewoner van het nabijgelegen appartementencomplex ging verhaal halen bij de jongeren, maar die richtten de melkbus op hem.”

In het Veluwse Elspeet mochten jongeren tijdens de laatste nieuwjaarsnacht met toestemming van de gemeente Nunspeet midden in de bebouwde kom tot 05.00 uur in de ochtend carbidschieten. „Voor de jeugd in Elspeet is carbidschieten een jarenlange traditie. In goed overleg met vertegenwoordigers van de jeugd, de politie en de brandweer zijn we tot dit besluit gekomen”, zo liet burgemeester Van Hemmen vorig jaar kort voor de jaarwisseling weten. Het toestaan van carbidschieten in het centrum van het Veluwse dorp was volgens hem niet meer dan een afweging van belangen.

Nu, een jaar later, heeft de gemeente besloten om het schieten op de Brink te beperken tot 02.00 of 03.00 uur. Liever nog ziet de gemeente dat het schieten met melkbussen naar een andere locatie verhuist. Deze week praat Van Hemmen met omwonenden van de Brink, de jeugd, de wijkagent en het jongerenwerk.

Ook Renswoude weert het carbidschieten uit de bebouwde kom. Het knallen op de Beekweide leidde vorig jaar tot een stroom van klachten. De gemeente belooft overtreders van het verbod aan te pakken.

Diverse inwoners van de gemeente Hardenberg hebben de afgelopen jaren geklaagd over carbidschieten, vreugdevuren of overmatig alcoholgebruik. „Helaas leeft de gedachte dat er rond de jaarwisseling best iets meer mag dan formeel volgens de regels is toegestaan en dat overlast of vandalisme nou eenmaal bij oud en nieuw horen”, zegt burgemeester Snijders. „We willen deze cultuur samen met de hulpdiensten en inwoners ombuigen, zodat de jaarwisseling voor iedereen een gezellig en veilig feest is.”

Toch gaat de gemeente niet eerder dan na de komende jaarwisseling in overleg met buurgemeenten om regelgeving rond de viering van oudjaar aan te scherpen en af te stemmen.

De Veluwse gemeente Oldebroek meldt dat de overlast van carbidschieten in de bebouwde kom de laatste jaren sterk is gedaald. „Er wordt weinig gemeld bij de politie.” De gemeente verwacht dat het carbidschieten in 2014-2015 gereguleerd en verminderd is.

Opmerkelijk is dat de gemeente Zwartewaterland in de APV een passage heeft opgenomen waarin het carbidschieten verboden is in de nabijheid van „gebouwen waar kerkdiensten worden gehouden.”

Onrust

Omdat carbidschieten niet onder het zogeheten Vuurwerkbesluit valt, mogen gemeenten zelf in de algemene plaatselijke verordening (APV) regelen hoe ze daarmee omgaan. In de meeste gemeenten mogen burgers alleen op oudejaarsdag vanaf 10.00 uur tot in de nieuwjaarsnacht 02.00 uur carbidschieten. Buiten die tijden is een ontheffing nodig.

Het expertisecentrum Veilige Publieke Taak, dat geweld tegen hulpverleners wil voorkomen, adviseert gemeenten duidelijke regels op te stellen voor carbidschieten. Zo zou een gemeente het schieten totaal moeten verbieden, speciale plekken moeten aanwijzen of zelf zandzakken en vuurtonnen moeten leveren.

Daarnaast zouden gemeenten onrust kunnen voorkomen door breed toegankelijke feesten te stimuleren, te organiseren of met gemeenschapsgeld te financieren.

Dorpskernen die niet meewerken aan een rustig verloop van de jaarwisseling of waarin het vaak uit de hand loopt, zouden gekort moeten worden op hun budget.

Lokale traditie

Carbidschieten is vanouds een lokale oudejaarstraditie in vooral de zuidelijke, noordelijke en oostelijke streken van Nederland. Het melkbusschieten wordt elk jaar populairder, weet directeur Wolters van carbidimporteur OAF Holland. „Sinds 2008 gaat het volume verkocht carbid met 10 tot 15 procent omhoog.” Ook in België wint carbidschieten aan populariteit.

Carbid wordt in een melkbus, verfbus of aangepaste gasfles gelegd. Daar gaat een klein beetje water of speeksel bij, waarna de bus wordt afgesloten met het deksel of een plastic bal. Er vormt zich gas (ethyn) dat via een klein gaatje in de bus met vuur in aanraking wordt gebracht. De ontploffing veroorzaakt doorgaans een dreunende knal. Het deksel of de bal komt niet zelden vele tientallen meters verderop neer.