Dit voorjaar haalde de organisatie U Ime Obitelji (in naam van de gezinnen) al binnen enkele weken ruim 700.000 handtekeningen op om een referendum mogelijk te maken. Volgens peilingen zou 68 procent voor de herziening van de grondwet kiezen, waardoor het traditionele huwelijk grondwettelijke status krijgt.

Het was duidelijk dat de sociaaldemocratische regering er niet voor voelde om een volksraadpleging te houden. Het land is deze zomer toegetreden tot de Europese Unie. Binnen de EU geldt dat de openstelling van het huwelijk voor homoseksuelen een keus van de lidstaten is. Maar de keus voor de EU is voor de regering ook een keus voor moderniteit. En het traditionele huwelijk past daar wat minder bij.

Misschien dat de discussie over buurland Hongarije Kroatië ook afschrikt. Ook dat land heeft grondwettelijk vastgelegd dat het huwelijk een relatie van man en vrouw is, maar dat wordt Boedapest –ondanks de invoering van een geregistreerd partnerschap voor homo’s– zeer kwalijk genomen.

Het constitutioneel vastleggen van het traditionele huwelijk lijkt een beetje een trend in Oost- en Midden-Europa. Dat is behalve in Hongarije ook gebeurd in Polen, Letland en Bulgarije. In sommige landen was dat een welbewuste reactie op de openstelling van het huwelijk voor homoseksuelen in bijvoorbeeld Nederland.

Toen bleek dat er met het burgerinitiatief voldoende handtekeningen waren opgehaald om de stembussen te openen, is de vraag naar een referendum nog wel voorgelegd aan de hoogste rechter. Die besliste echter dat aan alle regels was voldaan. De regering moest toen aanvaarden dat de volksraadpleging zou plaatsvinden.

Veel van de weerstand tegen de hervorming van het huwelijk is te verklaren vanuit de massale aanhang van de Rooms-Katholieke Kerk in Kroatië: zo’n 87 procent van de 4,4 miljoen tellende bevolking. Verder geldt 4 procent als Orthodox. Beide kerken zijn voorstander van het traditionele huwelijk. Het schijnt dat vooral jongere Kroaten een conservatieve visie op het huwelijk hebben.

De roomse kerk verwees in haar campagne naar de „natuurlijke orde” om het huwelijk op terug te voeren. Datzelfde begrip gebruikt ook U Ime Obitelji. „Het huwelijk komt uit de menselijke natuur”, benadrukt woordvoerder Ivan Munjin in de Oostenrijkse Standard. „Het is niet afhankelijk van een geloofssysteem of een filosofische traditie.”

Hoewel de regering nooit heeft gezegd plannen te hebben het huwelijk daadwerkelijk te willen verbreden, zou zo’n voorstel volgens Munjin vroeg of laat wel voor de hand liggen. Hij baseert dat op de inhoud van de nieuwe seksuele voorlichting op scholen, waarop „ouders geen invloed meer hebben”, aldus de woordvoerder van U Ime Obitelji.

De voorstanders van de openstelling van het huwelijk voor homo’s voeren echter ook campagne. Ze demonstreren bijvoorbeeld met leuzen als ”Jezus had twee vaders” en ”Verschillende gezinnen, dezelfde rechten”.

De laatste weken hebben vooruitstrevende Kroaten van zich laten horen. „Ik hoop altijd nog dat de Kroaten geen volk zijn dat haat”, zegt een kunstenaar in een videoboodschap. De hoogleraar psychologie Mirjana Krizmanic zei in een krant: „Verschrikkelijk dat we naar het verleden terugkeren. Onze jeugd is de conservatiefste van heel Europa.”