De excuses gelden onder meer voor de Zuid-Celebes-affaire; het bekendste ‘exces’ uit de oorlog. Mogelijk duizenden mensen werden in de periode van eind 1946 tot begin 1947 geëxecuteerd in het huidige Zuid-Sulawesi. Dat gebeurde vooral door militairen van het Depot Speciale Troepen, onder leiding van kapitein Raymond Westerling.

„Het is voor het eerst dat Nederland zonder terughoudendheid zegt: dit had nooit mogen gebeuren onder Nederlandse vlag”, aldus historicus Gert Oostindie. Hij is directeur van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV), dat onder meer onderzoek doet naar de oorlog in Indië.

Volgens hem zijn de excuses uitzonderlijk. „Nederland heeft bijvoorbeeld nooit excuses aangeboden voor de slavenhandel”, aldus Oostindie. De excuses kunnen namelijk leiden tot schadevergoedingen. Tien weduwen van geëxecuteerden in de Zuid-Celebes-affaire kregen onlangs al geld na een schikking. Eerder werd ook een schikking getroffen met nabestaanden van slachtoffers in het Javaanse dorp Rawagede, die ook excuses kregen.

Om hoeveel executies het in totaal gaat, is onduidelijk. Wat zich precies in de jaren 1945-1949 heeft afgespeeld in Nederlands-Indië, is volgens Oostindie nog altijd niet goed onderzocht. „Het is bizar dat deze grote oorlog zo slecht is uitgezocht”, zegt Oostindie.

Volgens hem zit Nederland noch Indonesië op nieuw onderzoek te wachten, zoals vorig jaar bepleit door het KITLV, het NIOD en het Nederlands Instituut voor Militaire Historie. Dat komt volgens hem mede doordat het van beide kanten een vuile oorlog was. „In de guerrillaoorlog escaleerde het geweld over en weer. Militairen werden vermoord en voelden zich bedreigd, waar weer harde reacties op kwamen.”

Dat veel mensen in Nederland die de oorlog in Indië hebben meegemaakt, nog altijd tegen excuses aan Indonesië zijn, is volgens hem ook onder meer uit het wederzijdse geweld te verklaren. Zo werden tijdens de gewelddadige Bersiap-periode (1945-1946) vlak na de Tweede Wereldoorlog duizenden Nederlanders en Indische Nederlanders op brute wijze vermoord door Indonesiërs.

„Nabestaanden van die slachtoffers zeggen: waarom zouden wij excuses aanbieden voor Westerling, als Indonesië zelf geen excuses aanbiedt?”, aldus Oostindie.