Het probleem van Egypte is dat het een onvoorstelbaar lange geschiedenis van zeer hoge beschaving heeft. Bij het grote publiek is farao Toetan­chamon bekend omdat zijn graf in de Vallei der Koningen in 1922 ongeschonden werd teruggevonden. Maar dat hij behoorde tot de achttiende dynastie van farao’s en dat hij aan het begin van het Nieuwe Rijk (1550-1070 voor Chr.) regeerde, zullen weinigen op het netvlies hebben. De Egyptische geschiedenis is voor de meeste mensen weinig overzichtelijker dan die van de Chinese dynastieën.

Het is daarom goed dat het Allard Pierson Museum een chrono­logisch overzicht biedt van de Egyptische geschiedenis, van de prehistorie –vuursteen, rots­tekeningen van oerossen– tot de koptische en de islamitische tijd, zodat bekende namen –Hatsjepsoet, Toetanchamon, Ramses II, Cleopatra, Cheops– hun plek in het grote geheel van de geschiedenis krijgen.

Multimedia

Aanleiding voor deze tentoon­stelling (die de naam ”Eeuwig Egypte Experience” heeft gekregen) is het feit dat het Amsterdamse archeologiemuseum de Egyptische presentatie ”Culturama” heeft weten binnen te halen. ”Culturama” is een multimediashow met negen schermen die in een halve cirkel zijn opgesteld. Onder leiding van een gids worden bezoekers in twintig minuten langs de hoogte­punten van het oude Egypte geleid, van de pre­historie via de tijd van de farao’s en de grote piramides tot de vroegchristelijke koptische tijd. Op een tijdlijn, die een paar duizend jaar beslaat, staat een groot aantal afbeeldingen (vooral van farao’s); daarop kan worden geklikt zodat onderliggende informatie –foto’s, films, reconstructies– over de desbetreffende figuur zichtbaar wordt. Het geheel is interactief: bezoekers kunnen zelf aangeven waarin ze zijn geïnteresseerd.

Het museum heeft om deze presentatie een verfijnde tentoonstelling opgezet, die zowel de chronologie volgt als inzoomt om zeven opgravingen in Egypte (uit verschillende tijdperken) waarbij Vlamingen en Nederlanders zijn betrokken. ”Eeuwig Egypte Experience” is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen het Allard Pierson Museum, het Neder­lands-Vlaams Instituut in Caïro (NVIC) en Bibliotheca Alexandrina/Cultnat. Omdat nieuwe opgravingsvondsten in het land van herkomst blijven, illustreren topstukken uit de eigen Egyptische collectie van het museum deze archeologische presentaties. Te zien zijn onder meer een mummie met bijbehorende sarcofaag, prachtig beschilderde sarcofagen, en haarscherpe reliëfs.

Vingerwijzing

Het Allard Pierson Museum doet er veel aan om met moderne technieken een eeuwenoude collectie voor een breed publiek toegankelijk te maken. Een voorbeeld is ”leap”, een digitale techniek waarbij delen van een object extra informatie prijsgeven als de bezoeker er met de vinger naar wijst. Zo worden op de tentoonstelling de oorspronkelijke kleuren van een stèle (een steen met inscripties) zichtbaar. Een ander snufje vormen de iPads die bezoekers voor bepaalde tentoongestelde voor­werpen kunnen houden en die dan de context te zien geven.

Beide technieken verkeren nog in de experimentele fase. Het museum volgt nauwkeurig hoe de bezoekers ermee omgaan, zodat deze digitale producten verder verfijnd en verbeterd kunnen worden en het archeologiemuseum met de tijd meegaat.

”Eeuwig Egypte Experience” is tot en met 5 januari 2014 te zien in het Allard Pierson Museum in Amsterdam. www.allardpiersonmuseum.nl

Opgraving in Deir el-Baramoes

Sinds 1996 doet de Nederlander dr. K. C. Innemée archeologisch onderzoek naar het koptische klooster Deir el-Baramous in het noordwesten van Egypte. Het complex werd halverwege de vierde eeuw gesticht door Macarius, een van de grondleggers van het Egyptische kloosterleven. Vanaf de zesde eeuw was het de residentie van de koptische patriarch. In de vijftiende eeuw is het klooster verlaten.

In vierde eeuw voor Chr. voerden de Perzen korte tijd een schrik­bewind in Egypte, nadat ze de laatste inheemse farao hadden verjaagd. In 332 voor Chr. werden de Perzen door Alexander de Grote van Macedonië uit Egypte verdreven. In het jaar 30 voor Chr. voegde Augustus, die enkele jaren later keizer zou worden, Egypte als provincie bij het Romeinse Rijk.

Vanaf het jaar 100 waren er al christenen in Egypte te vinden, met name in Alexandrië. Volgens de traditie zou de apostel Markus zo’n vijftig jaar eerder het Evangelie in Egypte hebben gebracht. Hoewel de christenen aanvankelijk werden vervolgd (vooral onder keizer Diocletianus), nam hun aantal toe. Onder keizer Constantijn werd het christendom in Egypte rond 311-313 erkend. Aan het einde van de vierde eeuw was meer dan 80 procent van de bevolking christen. Velen van hen hadden de behoefte om zich als kluizenaars of heremieten af te zonderen en in de eenzaamheid van de woestijn of in grotten boete te doen en te bidden. De vele kloosters die het land telde, getuigen hiervan. Op de tentoonstelling in het Allard Pierson Museum zijn onder meer christelijke teksten op papyrus, een bronzen wierookvat, een beschilderde grafsteen en een goed bewaard kinderjurkje uit deze periode te zien.

In het jaar 640 begon de opmars van de islam, waarna het aantal christenen in Egypte sterk afnam. Momenteel bestaat nog zo’n 10 tot 15 procent van de Egyptische bevolking uit koptische christenen. Ze zijn daarmee overigens nog altijd de grootste christelijke gemeenschap in het Midden-Oosten.