Op de luchthaven van de Egyptische hoofdstad Caïro wordt een vliegtuig vol Syriërs teruggestuurd. Een populaire tv-presentator maant Syriërs in dreigende taal zich buiten protesten tegen de afzetting van president Mohammed Morsi te houden. Een school weigert Syrische kinderen toe te laten. 
Ze werden met open armen ontvangen, maar veel van de tien­duizenden Syriërs die op de vlucht voor de burgeroorlog in hun land naar Egypte uitweken, krijgen nu te maken met scheldpartijen en intimidatie. Het is een van de onverwachte gevolgen van de val van Morsi, wiens islamistische regering de Syriërs gunstig gezind was.

De gewijzigde omstandig­heden in Egypte kunnen ernstige gevolgen hebben voor de Syrische vluchtelingen, die in onzekerheid verkeren en moeten afwachten waar de politieke wind hen zal doen belanden. Dat de nieuwe, door het leger gesteunde interim-regering het Syriërs moeilijker heeft gemaakt het land binnen te komen, wordt door velen gezien als voorbode van meer problemen.

Veel Syriërs zijn bang dat hun visum niet verlengd zal worden en dat ze gedwongen zullen worden Egypte te verlaten. Velen van hen hebben hun spaargeld gebruikt om een bedrijfje op te zetten, of kunnen simpelweg niet terugkeren naar hun in de burger­oorlog verwoeste voormalige woonplaatsen in Syrië.

„Onze grootste angst is dat we gedeporteerd worden”, zegt Azzam Ayed, een 32-jarige Syriër. De huidige antistemming is te verklaren uit het feit dat toenmaling president Morsi de soennitische Syrische oppositie steunde. Zijn moslimbroederschap bood Syrische vluchtelingen goedkope huisvesting en voedselhulp. Morsi’s tegen­standers beschuldigen de Syriërs ervan deel te nemen aan de demonstraties ten gunste van de afgezette president.

Vijf dagen nadat Morsi door het leger was afgezet, beperkten de Egyptische autoriteiten de inreis­mogelijkheden voor Syriërs: ze komen het land alleen nog in met een visum. Een uit Syrië afkomstig vliegtuig met 200 passagiers werdteruggestuurd. In Egypte aanwezige Syriërs die niet in het bezit zijn van een geldig visum of een verblijfsvergunning, kunnen opgepakt worden. Internationale mensenrechten­organisaties hebben erop aangedrongen de maatregelen terug te draaien.

„Egypte mag dan tumultueuze tijden beleven, het mag niemand terugsturen, ook geen Syriërs, naar een plek waar zijn leven of vrijheid gevaar loopt”, stelde Nadim Hury van Human Rights Watch vorige week. „Egypte maakt een zeer moeilijke periode door, maar het zou Syriërs niet op deze manier mogen laten vastlopen, vooral niet degenen die op de vlucht zijn geslagen voor het conflict in hun land.”

Het Egyptische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft gezegd dat het om tijdelijke maat­regelen gaat en de Syriërs opgeroepen zich afzijdig te houden van demonstraties van de moslimbroederschap tegen de nieuwe politieke orde.

Volgens de Verenigde Naties zijn in Egypte ongeveer 70.000 Syriërs geregistreerd en er wordt rekening mee gehouden dat er ongeveer net zo veel Syriërs in het land zijn die zich niet hebben laten registreren. Dat zou betekenen dat Egypte na Jordanië, Turkije en Libanon de meeste Syrische vluchtelingen herbergt.

Voorheen wachtte Syriërs in Egypte een hartelijke ontvangst. De regering van de ruim een jaar geleden gekozen Morsi steunde de Syrische rebellen en stelde Syriërs in staat zonder visum naar Egypte te reizen. Overigens hadden Syriërs onder Hosni Mubarak ook geen visum nodig om Egypte binnen te komen.

Syriërs mochten gebruikmaken van de Egyptische gezondheidszorg en hun kinderen werden zonder probleem toegelaten op Egyptische scholen. De laatste maanden veranderenden sommige wijken van Caïro van aanzicht door toedoen van Syriërs die er restaurants en cafés openden.

Heel snel nadat het leger Morsi op 3 juli na vier dagen van massale protesten had afgezet, veranderde de Egyptische houding tegenover Syriërs echter.

Tv-zenders beschuldigden de moslimbroederschap ervan Syrische vluchtelingen te betalen om deel te nemen aan betogingen voor Morsi. Dit vuurtje werd verder opgestookt na de arrestatie van zeker zes Syriërs die bij straatgevechten waren betrokken. „Er is een lastercampagne gaande tegen Syriërs”, zegt de Syrische activiste Salma Gazayerli. „Ja, sommige Syriërs steunen Morsi, maar hoeveel zijn dat er? De meeste Syriërs weten dat ze te gast zijn in Egypte en gedragen zich daarnaar.” Volgens Gazayerli, een van oprichtsters van de Syrische Vrouwenbond, heeft de moslimbroederschap misbruik gemaakt van de noden van sommige Syriërs, door hun goedkope huisvesting aan te bieden in ruil voor deelname aan protesten ter ondersteuning van Morsi. Mensen die hier niet voor voelden kregen geen hulp, zegt ze.

Saad Emara van de moslim­broederschap ontkent dit. „Er waren miljoenen mensen op straat. Kunnen we die allemaal geld geven?”