Een kind tussen de 12 en de 18 jaar wordt een puber genoemd. In deze leeftijdsperiode verandert er veel voor een kind, maar ook voor de ouders. Behalve lichamelijke veranderingen doorloopt een kind ook een grote geestelijke ontwikkeling. Door zich af te zetten tegen de ideeën van zijn ouders vormt een kind zich zijn eigen mening en identiteit.

Verzet een kind zich tegen zijn ouders, dan is dat eigenlijk een teken dat het zich veilig bij hen voelt. De puber voelt dat hij de liefde van zijn ouders niet zal verliezen, hoe hij zich ook gedraagt. Dat betekent niet dat het altijd gemakkelijk is om met een kind in deze leeftijd om te gaan.

Sommige ouders herkennen hun kind niet meer. De opvoedmethode die zij altijd gebruikten, werkt ineens niet meer. Het lijkt erop dat een kind zijn ouders steeds minder nodig heeft in deze fase, maar niets is minder waar. Een kind heeft de steun en waardering van zijn ouders juist hard nodig. Contact houden met het kind is een van de belangrijkste dingen in de puberteit.

Positieve belangstelling

In deze levensfase is voor een kind positieve aandacht ontzettend belangrijk. Pubers kunnen zich onzeker voelen. „Wat vinden ze van mij?” „Doe ik het wel goed?” Een compliment van de ouders geeft een puber zelfvertrouwen en juist dat heeft hij erg hard nodig.

Net als bij jonge kinderen is het belangrijk dat ouders belangstelling tonen voor hun puber en zich verdiepen in zijn leven. Wat vindt een kind leuk om te doen, met welke vakken heeft het moeite op school of wie zijn zijn vrienden? Het zijn voorbeelden van vragen die ouders kunnen stellen en waarmee zij hun belangstelling kunnen tonen.

Ook al wil een kind niet altijd uitgebreid praten, even vragen hoe het tentamen is gegaan of hoe het was bij de vriend of vriendin, het geeft het kind het gevoel dat zijn ouders belangstelling voor hem hebben en graag willen weten hoe het met hem gaat.

Tijd maken om samen iets te doen is eveneens waardevol. Dat kan als gezin, maar ook is het goed om als vader of moeder eens iets samen met de puber te doen. Als er meer kinderen in het gezin zijn, is het fijn om regelmatig de onverdeelde aandacht van vader of moeder te hebben. Ook zijn dit momenten waarop ouders eens ongestoord met hun kind kunnen praten. Soms gaat dit gemakkelijker tijdens een activiteit dan als ze samen op de bank zitten.

Luisteren

Als een puber iets aan de ouder kwijt wil, is het goed om daar echt even de tijd voor te nemen en met volle aandacht te luisteren. Denk bijvoorbeeld aan een kind dat een onvoldoende heeft gehaald voor een repetitie en net uit school komt. Door de puber aan te kijken en niet meteen hun eigen mening te geven of goedbedoelde oplossingen aan te dragen, kunnen ouders laten merken dat ze luisteren. Dus niet: „Je had zeker niet zo goed geleerd?” Maar: „Hoe kwam die onvoldoende, denk je?” En: „Hoe kun je dit oplossen?”

Het is goed om eerst naar het verhaal te luisteren en korte, open vragen te stellen. Op deze manier voelt een puber zich serieus genomen en merkt hij dat een ouder echt naar hem luistert. Een puber wil graag gehoord worden. Dat betekent niet dat de ouder meteen moet klaarstaan met een oplossing, mening of oordeel. Pubers willen juist even hun verhaal kwijt of al pratende zich een mening vormen over een bepaald onderwerp. Het is goed om een kind deze ruimte te geven.

Ouders kunnen zich eraan ergeren als hun kind weer later dan afgesproken thuiskomt. Hier meteen op reageren ligt voor de hand, maar werkt vaak juist averechts. Met een opmerking zoals „Nou ben je weer te laat, je doet maar waar je zin in hebt”, kan een kind niet zo veel. Het wordt boos en de ouder wordt dat ook.

Goed moment

Natuurlijk mogen ouders hun kind op zijn gedrag aanspreken. Kies daarvoor dan wel een moment uit als beiden weer rustig zijn. Het is goed om de puber dan te zeggen wat zijn gedrag met de ouders doet. Daarnaast is het goed om samen met het kind naar een oplossing te zoeken.

Ouders kunnen op de volgende manier met hun kind in gesprek gaan: „Je bent te laat thuisgekomen gisteravond. Ik was erg ongerust. Hoe denk je ervoor te zorgen dat je de volgende keer op tijd komt?”

De wensuitspraak roept bij pubers minder verzet op dan als een ouder een bevel of een verwijt uitspreekt. Dus niet: „Waarom heb je niet gebeld dat je later was?” Maar: „Ik zou het fijn vinden als je even belt als je later thuiskomt. Dan ben ik niet zo ongerust.”

Zo geeft een ouder duidelijk aan wat hij wil. Spreken vanuit zichzelf werkt beter dan een kind beschuldigen van bepaald gedrag. Ook kunnen kind en ouders dan afspraken maken.

Hormonen

Pubers vormen zich een eigen mening en zijn het niet altijd eens met hun ouders. Het is normaal dat er daardoor meningsverschillen ontstaan. Door alle emoties en onder invloed van hormonen kunnen er ook ruzies ontstaan of heftige uitbarstingen. Deze kunnen soms worden voorkomen. Ouders kunnen eerst nagaan of iets de moeite waard is om erop te reageren. Dat voorkomt veel geharrewar waarvan ze later denken: „Was dit eigenlijk wel zo belangrijk?”

Ontstaat er toch ruzie, dan is het vinden van een oplossing belangrijk. Voor het oplossen van een meningsverschil werkt overleg vaak goed. Ouders en puber kunnen met de volgende stappen werken:

1. Bespreek samen wat het probleem is. Probeer hierbij te luisteren naar elkaars mening en argumenten.

2. Bedenk samen oplossingen.

3. Kies samen een oplossing waar beiden tevreden mee zijn en maak er een afspraak over.

4. Kijk terug of de oplossing heeft gewerkt. Zo niet, kijk dan naar andere oplossingen die bij punt 3 zijn bedacht, totdat er een oplossing gevonden is die wel werkt.

Bij deze methode voelt de puber zich serieus genomen en denkt hij zelf mee over een oplossing. Dat werkt vaak beter dan een methode die de ouders hebben gekozen.

Tips

• Leef je in de puber in en bedenk wat er achter zijn gedrag kan zitten.

• Geef vooral positieve aandacht en complimenten als iets goed gaat.

• Denk voor het geven van een reactie erover na of het onderwerp de moeite waard is om er boos over te worden.

• Kijk ook naar de leuke kanten van je puber.

• Luister naar en overleg met de puber.

Wilt u reageren of hebt u vragen over opvoeding? Leg ze (anoniem) voor aan de pedagogen Mirjam Blom en Anja Helmink. Dat kan door de situatie en de (gezins)omstandigheden, liefst uitvoerig, te mailen naar: wijs@refdag.nl of te sturen naar: RD, t.a.v. redactie Wijs, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.