De ontwerpgrondwet moet nog worden goedgekeurd door een vergadering van de loya jirga (de raad van Afghaanse stamoudsten), die naar verwachting volgende maand zal plaatsvinden. Als de loya jirga de grondwet ratificeert, is de weg vrij voor de landelijke verkiezingen die gepland staan voor juni volgend jaar.

Volgens de Afghaanse ontwerpgrondwet gaat het land de Islamitische Republiek Afghanistan heten. Dat betekent niet dat het land terugkeert naar de extreme islamitische wetgeving van de Taliban, zegt de commissie. De grondwet voorziet in vrijheid van godsdienst. Wel is het zo dat wetten niet in strijd mogen zijn met „de heilige religie van de islam.”

Afghanistan krijgt volgens de ontwerpgrondwet een machtige president, een vice-president als zijn vervanger en een parlement met twee kamers. De president, die rechtstreeks door het volk wordt gekozen, zit voor een termijn van vijf jaar en heeft het recht om hoge militairen, rechters en politiecommissarissen aan te wijzen. Verder wordt eenderde van de leden van het Hogerhuis van het parlement door hem benoemd. Het parlement kan de president afzetten.

De post van premier, die in eerdere ontwerpen wel voorkwam, is in de laatste versie geschrapt. Veel mensen waren bang dat een sterke premier zou kunnen uitgroeien tot een rivaal voor de president, wat in het verleden verschillende malen tot bloedige conflicten in Afghanistan heeft geleid.

De ontwerpgrondwet verklaart het Pathaans en het Dari tot officiële Afghaanse talen, maar het volkslied wordt alleen in het Pathaans gezongen. Na invoering van de grondwet mag iedereen een politieke partij oprichten, mits de principes ervan niet in strijd zijn met de grondregels van de islam en zij geen militaire doelen nastreeft.

Alle burgers krijgen in het ontwerpgrondwet gelijke rechten. Dat houdt dus ook gelijkheid van man en vrouw in, waarvan onder het Taliban-bewind geen sprake was. Een extra inspanning zal worden geleverd om het onderwijs voor vrouwen te promoten.

De presentatie van de grondwet heeft vertraging opgelopen. Behalve door inhoudelijke meningsverschillen kwam dat doordat de commissie na kritiek over de beslotenheid waarin zij werkte, 460.000 Afghanen om hun mening vroeg. Omdat de meeste Afghanen niet kunnen lezen of schrijven, werden de op- en aanmerkingen op cassettebandjes toegestuurd. Dat deed de snelheid van het proces geen goed.

„Ik hoop dat dit acceptabel is voor de mensen en dat het de mensen naar vrede, veiligheid en democratie zal leiden”, zei de 88-jarige ex-koning Shah. Hij kreeg in de ontwerpgrondwet de titel ”Vader van de Natie”, maar daaraan zijn geen politieke bevoegdheden verbonden en de titel gaat na de dood van Shah niet over op zijn zoon.

President Karzai zal naar verwachting de verkiezingen volgend jaar met gemak winnen. Een van de discussiepunten was hoeveel macht er volgens de grondwet bij de president moet komen te liggen. Als de post van premier in de grondwet was opgenomen, was die vrijwel zeker ingenomen door een etnisch Tadzjieks lid van de voormalige Noordelijke Alliantie, die twee jaar geleden met behulp van de Amerikanen een einde maakte aan het bewind van de Taliban. Karzai, zelf een Pathaan, probeert de macht van de krijgsheren uit de Noordelijke Alliantie in te perken ten gunste van zijn eigen centrale overheid, die regeert vanuit Kabul.

De 35 koppen tellende constitutionele commissie heeft meer dan een jaar aan het ontwerp gewerkt. De loya jirga komt waarschijnlijk begin december bijeen om over de ontwerpgrondwet te praten. Deze bijeenkomst moet mogelijk ook de weg vrijmaken voor verkiezingen volgend jaar juni.

De hoogste autoriteit in het land wordt de grote assemblee van de loya jirga. Hierin zijn de leden van beide kamers van het parlement en de voorzitters van provinciale en districtsraden vertegenwoordigd. De loya jirga krijgt de macht de president te vervolgen en de grondwet te wijzigen.

Een delegatie van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft maandag een oproep gedaan voor de gelijkberechtiging van vrouwen in de West-Afghaanse stad Herat. Mensenrechtenbewegingen beschuldigen de plaatselijke machthebber, gouverneur Ismail Khan, van het onderdrukken van vrouwen.

De delegatie maakt een rondreis door Irak en had maandag een onderhoud met Haji Mir Abdul Khaleq, de adjudant van de krijgsheer, die zelf in Zwitserland was. Volgens Khaleq volgt het provinciebestuur de bevelen uit de hoofdstad Kabul op en worden de mensenrechten gerespecteerd. Human Rights Watch meldde in december 2002 dat de behandeling van vrouwen in heel Afghanistan en vooral in Herat zeer te wensen overlaat.

De Duitse VN-ambassadeur Gunther Pleuger zei dat de situatie inmiddels een beetje is verbeterd, maar dat er nog veel moet veranderen. Ook de samenwerking tussen Kabul en Herat is er volgens Pleuger op vooruitgegaan. De Afghaanse regering ontvangt uit de provincie inmiddels wat belastingen op grenshandel met Iran en Turkmenistan.