Jarig Nijkerk bouwt nog steeds „nije kerken”
Nijkerk, dat deze maanden ”600 jaar stadsrechten” viert, dankt volgens de overlevering zijn naam aan een „nije kerk” die in de dertiende eeuw werd gebouwd nadat een houten kapel door een veenbrand was verwoest. De Nijkerkers zijn kerken blijven bouwen en herbouwen.
Een herdenkingsbord hoog in een triomfboog in het middenschip verwijst naar een stadsbrand in 1540. Van de toenmalige kerk bleven alleen muren over. Het is in de Grote Kerk in Nijkerk niet de enige herinnering aan vroeger tijden.
Op enkele oude psalmborden staat Psalm 72:8 aangegeven: „Is op het land een handvol koren, Gekoesterd door de zon, ’t Zal op ’t gebergt’ geruis doen horen, Gelijk de Libanon.” Met een preek van ds. Gerardus Kuypers over Psalm 72 begonnen de Nijkerkse beroeringen, een opwekkingsbeweging rond 1750.
Tabaksbladeren zijn op verschillende plaatsen in de kerk te zien, onder meer op de mahoniehouten preekstoel uit 1789. De tabaksteelt was in het verleden een belangrijke bron van inkomsten voor Nijkerk. Op de regentenbanken in de kerk, tegenover de preekstoel, liggen nog de „stadsbijbels” van de regenten, de „amptsjonkers.” Veel rococohoutsnijwerk siert het orgel, in 1756 gebouwd door Matthijs van Deventer.
Ruim twee eeuwen was de Grote Kerk een rooms-katholieke kerk, gewijd aan de heilige Catharina van Alexandrië. Twee rooms-katholiek aandoende elementen bleven na de Reformatie bewaard. Het zijn de sluitornamenten in de top van het koor: het gelaat van Christus –uniek in een hervormd-gereformeerd bedehuis– en een afbeelding van Catharina.
Brand legde ook de gereformeerde Kruiskerk aan de Venestraat in de as, in 1975, juist toen ze gerestaureerd zou worden. De kerk dateerde van 1890. Eind 1977 werd de nieuwe Kruiskerk in gebruik genomen, een gebouw zonder pilaren dat om de akoestiek een gewilde locatie voor concerten is. De kerk telt 850 zitplaatsen. ”In Uw kruis is onze vrede”, staat er op een gedenksteen. De kerkzaal heeft de vorm van een kruis, net als het gebrandschilderde raam voor in de kerk.
Een van de nieuwste kerken in Nijkerk is die van de hervormde gemeente van bijzondere aard De Fontein, geopend in maart 2011. Het gebouw is een ontwerp van architect Mari Baauw. Opvallend is het grote witte kruis op het dak waarop ook 48 zonnepanelen staan. De kerkzaal bevat 750 stoelen en een ruim podium. De kunstglazen kerkramen symboliseren Vader, Zoon en Heilige Geest.
Oude papieren en een betrekkelijk nieuw kerkgebouw heeft de gereformeerde gemeente. Het eerste kerkje, met zo’n 150 zitplaatsen, werd in 1924 in gebruik genomen, met een kerkdienst waarin ds. J. Fraanje voorging. In 1936 werd de gemeente, die aanvankelijk onder de gereformeerde gemeente in Barneveld viel, zelfstandig. In 1980 kreeg ze aan de Bagijnenstraat een nieuwe kerk. Omdat er behoefte was aan meer zaalruimte, werd deze enkele jaren geleden verbouwd. De kerkzaal heeft nu 270 zitplaatsen; een zaal met 90 zitplaatsen kan worden bijgevoegd als er veel kerkgangers zijn.
Sinds 1958 is er in Nijkerk ook een christelijke gereformeerde kerk. In 1961 werd er een eigen kerkgebouw betrokken, dat in 1994 werd verruild voor De Kandelaar aan de Meinsstraat. Markant onderdeel van het moderne gebouw is de 21 meter hoge torenspits. Vorig jaar werd er een aanbouw gerealiseerd.
De kerkelijke kaart van Nijkerk is nog uitgebreider. De stad heeft verder namelijk nog een hervormde gemeente (de Vredeskerk), een hersteld hervormde gemeente, twee gereformeerd vrijgemaakte kerken, een evangelische gemeente (De Ark) en een rooms-katholieke parochie.
