Zending, dat betekende vroeger pionieren. Nu veel zendingskerken zelfstandig zijn geworden en er op alle zes werelddelen kerken zijn gevestigd, is het eenrichtingsverkeer veranderd in samen nadenken over ondersteuning, zegt dr. Noort van de koepelorganisatie. „De leiding is overgedragen aan de lokale kerk, net zoals Paulus dat deed. Kerken kunnen nu elkaar ondersteunen bij missionaire taken of op financieel vlak. Daar kan personele assistentie bijkomen, het klassieke zendingswerk, maar omgekeerd kunnen kerken zo ook ons helpen.”

De betekenis van zendingswerk is al die jaren hetzelfde gebleven, stelt dr. Noort. „Bij het zendingswerk gaat het om alle activiteiten die eraan bijdragen dat Gods Naam groot gemaakt wordt. Dat is klassiek gereformeerd geformuleerd. Zending is gericht op Gods heil, Gods bevrijdend handelen in woord en daad.”

Protestantse kerken in Nederland zenden relatief weinig zendingswerkers uit. „Sinds de jaren 70 is het aantal zendingswerkers teruggelopen. Kerken sturen alleen mensen als ze een hulpvraag van een buitenlandse kerk krijgen. Kerken in zendingsgebieden zijn volwassen geworden en hebben veel in huis.”

Evangelische kerken wereldwijd gaan sneller tot uitzending over. „Er wordt uitgegaan van een persoonlijke roeping. Daar zoekt een zendingsorganisatie dan werk bij.”

Juist dan zenden kerken weleens te gemakkelijk mensen uit, vindt dr. Noort. De lokale kerk, die de cultuur door en door kent, wordt dan niet meegenomen in het plan. Als voorbeeld noemt hij de Russisch-Orthodoxe Kerk, die claimt de enige legitieme kerk te zijn in de regio. „Met name bij evangelische organisaties werd gezegd dat orthodoxe kerken geestelijk dood zijn. Daarom zonden zij zendingswerkers uit, en zo ontstonden er nieuwe kerken. Proselitisme, bekeringsijver, hebben de oecumenische relaties en bestaande samenwerking onder spanning gezet.”

Toch werken ook protestantse organisaties zoals ZGG en GZB in het overwegend rooms-katholieke Latijns-Amerika.

„Je kunt theologisch tot een standpunt komen dat de Rooms-Katholieke Kerk plaatselijk niet de enige presentie van Christus weerspiegelt. Je moet dan een afweging maken en nadenken over de invulling van je werk. Wel is minimaal heel goed overleg met protestantse kerken in het gebied vereist. Primair blijft nodig dat zending Gods eer bevordert en het „bevrijdend heil en bindend recht”, zoals dat in Psalm 98 staat, zichtbaar maakt.”

Wie op de kaart kijkt, ziet dat veel zendingsgebieden zijn ontstaan in voormalige kolonies, zoals Indonesisch Papoea. Ook in kolonies van andere landen streken Nederlanders neer. „In die landen kwam je destijds gemakkelijk binnen. De infrastructuur was al aanwezig.”

Hoewel het overgrote deel van de wereldbevolking in Azië woont, steekt het aantal zendingswerkers in dat werelddeel niet met kop en schouders boven andere gebieden uit. „Dat heeft te maken met de geschiedenis. Er waren veel contacten in Afrika. De groei van het christendom daar was in de twintigste eeuw stormachtig. Ik vind het niet verwonderlijk dat daar veel zendingsmensen zitten.”

Tegelijk vraagt dr. Noort zich af of daar nog wel veel geïnvesteerd moet worden. „In sommige regio’s in Afrika, zoals in Nigeria of Malawi, staan naar verhouding meer kerken dan in Nederland of de Verenigde Staten. De vraag is op welke wijze je in dat geval betrokken moet zijn. Ik denk dan niet aan evangelieverkondiging door de oproep tot bekering. Door naastenliefde en het werken aan verbinding kunnen we de kerk ook opbouwen. Elke tijd en elke situatie vraagt een andere inspanning van zending.”

Hoe komt het dat van Europese landen Spanje zo hoog scoort?

„Vleselijk gedacht kun je zeggen dat in landen waar het prettig wonen is, ook zendingswerkers zitten. Statistisch onderzoek bewijst dat zendingswerkers minder vaak voor koude gebieden kiezen. Maar belangrijker is dat vanaf het ontstaan van de Nederlandse zending eind achttiende eeuw er aandacht was voor de „blinde heiden” en de „gedoopte heiden.” Met de laatste groep werden rooms-katholieken bedoeld. Spanje en Frankrijk stonden dus altijd al op het netvlies.”

Zijn er nog witte vlekken op de wereldkaart?

„Welke mensen zijn nog werkelijk onbereikt? In het Midden-Oosten groeit de kerk buiten de georganiseerde zending om door christelijke arbeidsmigranten uit India en de Filipijnen. En organisaties die het Evangelie via radio of internet brengen, zoals Trans World Radio, Arab Vision of 3xM, hebben een enorm bereik, ook in gesloten landen. Liever denk ik niet meer in witte vlekken voor wat betreft geografische regio’s. Het gaat immers meer om de grens tussen geloof en ongeloof dan om een gebied.”

Sociale media en internet vormen steeds meer een uitdaging voor het zendingswerk, aldus dr. Noort. „Het is niet altijd nodig om je in een gebied te vestigen om missionair werk daar te doen. Maar als je toch wilt kijken naar zendingsgebieden: kijk dan naar Europa. Zending begint bij onszelf.”

Drie zendingsgebieden

Achter de getallen gaan mensen schuil die Nederland hebben verlaten en in het buitenland de goede boodschap brengen. Dat is niet zonder vrucht. Bijbelvertaler Hessel Visser in Botswana: „En we mogen zelfs zien dat mensen hun leven aan de Heere geven en hoe hun leven verandert door het lezen van het Woord.”

Peru

Maarten Kommers en zijn vrouw Arine zijn in 2008 met hun kinderen vertrokken naar het Zuid-Amerikaanse Peru. Het echtpaar Kommers is uitgezonden door de hervormde gemeente van Lelystad binnen de Protestantse Kerk in Nederland voor gemeenteopbouw in het noord-westen van Peru. Maarten Kommers: „We zijn door de zendingsorganisatie GZB uitgeleend aan de Iglesia Evangélica Presbiteriana Reformada en Perú (IEPRP), zeg maar de presbyteriaanse kerk van Peru. Onze standplaats is Chiclayo. Zowel op lokaal als nationaal niveau werken we samen met Peruanen in het adviseren en trainen van jonge gemeenten.”

De protestantse kerk in Peru groeit volgens Kommers snel maar ondersteuning is nodig. „De snelle groei gaat ten koste van vorming, toerusting en versterking van de gemeente. Met als resultaat dat er veel gemeenten zijn, maar veel van deze gemeenten zijn erg zwak. In deze zwakke positie zijn deze gemeenten kwetsbaar. Daarom streeft de GZB bewust naar het versterken van deze gemeenten. Een sterke kerk is in verschillende opzichten van groot belang. Zij is immers een belangrijk instrument van God om Zijn missie voor deze wereld, redding, verzoening, recht en herstel, gestalte te geven.”

Kommers ziet hoe God werkt in Peru. „In Chiclayo zien we bijvoorbeeld hoe de gemeente groeit in volwassenheid, onderwijs en aantal. Ook zien we dat jongeren opstaan en verantwoordelijkheid nemen in de gemeente omdat er weinig of geen volwassenen zijn. Zo ontstaan vanuit de gemeenten nieuwe initiatieven, zoals het stichten van nieuwe gemeenten.”

Botswana

Hessel Visser werd in 1991 uitgezonden vanuit de christelijke gereformeerde kerk Urk-Maranatha naar het Afrikaanse land Botswana. Wycliffe Bijbelvertalers, SIL en het Nederlands Bijbelgenootschap steunen zijn coördinerende taak bij het vertalen van de Bijbel in een van de talen van de Bosjesmensen. Zijn vrouw Coby zorgt voor het lees- en schrijfonderwijs en zet zich ervoor in dat de vertaalde Bijbelgedeelten ook gebruikt gaan worden. Hessel: „Het werk is ontzettend belangrijk, omdat het de Bijbel als Gods Woord beschikbaar maakt in de moedertaal van mensen, de taal die spreekt tot het hart. In de Bijbel spreekt God tot mensen, en ontdekken mensen Wie Hij is, de Schepper, Die ook Verlosser wil zijn. En we zien wie wij zijn: mensen die gezondigd hebben, en door de Heere Jezus opnieuw leven mogen ontvangen.”

Het Nieuwe Testament is al af in vertaling. Visser merkt hoe de Bijbel wordt gelezen en hoe mensen „hun leven aan de Heere geven en hoe hun leven verandert door het lezen van het Woord.”

Hij ontdekt hoe mensen teksten in hun nieuwe Bijbel onderstrepen. Sommigen kopen „Audibijbels”, zogenaamde luisterbijbels. Ondanks dat die Bijbel veel geld kost, luisteren ze ernaar. Afgelopen zondag deed de schoonmaakster van de familie Visser belijdenis en liet haar drie kinderen dopen. „Nog niet zolang terug kreeg ik van een jonge vrouw een sms. Ze had net een baby gekregen en kwam nog niet uit haar hutje. In de sms stond: „Zou je als je de volgende keer weer in het dorp komt Hebreeën 6 voor me willen uitleggen? Ik ben deze brief aan het doorlezen, het is erg mooi, maar dit hoofstuk vind ik erg moeilijk.”

Malawi

Ds. K. Klopstra is in 2011 namens Zending Hersteld Hervormde Kerk (ZHHK) vanuit de hersteld hervormde gemeente Soest uitgezonden naar Malawi als docent aan een Malawiaanse Bijbelschool. Met zijn vrouw en kinderen woont hij in dit Afrikaanse land. Het brengen van het Evangelie werd hem duidelijk toen hij door een gemeente van de Assemblies of God werd uitgenodigd, een pinksterkerk die in Malawi goed vertegenwoordigd is. „Het geluid van drum, elektronisch gitaar en keyboard was oorverdovend. Het is niet nodig om onnodige kritische kanttekeningen te maken als je ergens te gast wordt gevraagd. Er zijn genoeg kritische kanttekeningen over onszelf te maken. Maar er is wel pijn in het hart als je deze jongelui veel hoort spreken over de Heilige Geest en in tongen hoort bidden, terwijl ondertussen vreemde en on-Bijbelse kreten de menigte in worden geworpen.”

Bij deze gemeente maakte hij kennis met het welvaartsevangelie. „Eén van die uitspraken was: „Het is aan ons in welke mate God ons vandaag gaat zegenen met succes.” Dan gaat de soevereiniteit van God er helemaal aan. Bovendien lijkt de suggestie erin te zitten dat God er om ons is. Maar wij zijn bedoeld voor Zijn dienst. We zijn gekocht met Zijn dierbaar bloed om Zijn dienstknechten te mogen zijn en voor Zijn eer te mogen worden aangesteld.”

Toch blijft liefde nodig om de ander te kunnen bereiken, zegt de predikant. „Liefde opent vele deuren en maakt het ook mogelijk om ergens voorzichtig maar duidelijk de vinger bij te leggen. Ze hebben een goed Woord van de Heere nodig. Ik denk dan aan de woorden van Petrus in 1 Petrus 3:15: „Maar heiligt God den Heere in uw harten; en zijt altijd bereid tot verantwoording aan een iegelijk die u rekenschap afeist van de hoop die in u is, met zachtmoedigheid en vreze.”

>>rd.nl/zending2013