De rivieren waren de grootste hindernissen tijdens de geallieerde opmars. Operatie Market Garden liep er in september 1944 gedeeltelijk op stuk.

Een halfjaar later kwamen de bevrijders niet vanuit Zuid-Nederland over de Arnhemse Rijnbrug, maar door Duitsland en de Achterhoek naar de IJssel. Lange tijd waren de geallieerden van plan de sprong naar het gebied boven de rivieren alsnog via de Rijn te maken, ditmaal bij Oosterbeek. Op het laatste moment ging het roer om. Eerst werd bij Zutphen een bruggenhoofd ten westen van de IJssel gevormd en daarna kon de oversteek bij Westervoort worden gewaagd.

Achter de dijk dromden de troepen samen. Na een verwoestende beschieting van Arnhem –die achteraf overbodig bleek, doordat er veel minder Duitsers in de stad waren dan werd gedacht– ging Operatie Anger van start. Britten en Canadezen trokken op 12 april de IJssel over, de infanteristen in amfibievoertuigen en landingsvaartuigen, de voertuigen via een pontonbrug. Aan de overkant raakten tal van soldaten gewond door ontploffende mijnen.

Twee dagen later was Arnhem bevrijd. De Canadese 5e Tankdivisie begon Operatie Cleanser: ze veegden de Veluwe schoon, op weg naar het IJsselmeer.

In Westervoort was weinig te zien dat herinnerde aan de grootse operatie die zich er 68 jaar geleden voltrok. Kunstenaar Niek Verschoor heeft deze historische plek dit jaar een gezicht gegeven, in de vorm van een luisterplek. Die maakt deel uit van de Liberation Route: op 75 locaties in Noord-Brabant, rond Arnhem en Nijmegen en op de Veluwe liggen veldkeien waar een hoorspel te beluisteren is over de gebeurtenissen in 1944 of 1945.

In Westervoort wordt op de nieuwe luisterplek bij het herinneringsmonument het verhaal verteld van de geallieerde oversteek. Het hoorspel is ingesproken door Toon Kramer, die aan de overtocht op 12 april 1945 deelnam als tolk voor de geallieerde troepen. Kramer (zie kader) is inmiddels 92 jaar.

Achter de dijk: wachten, wachten

Op de Veerdam, op de plaats waar de geallieerde oversteek in 1945 plaatshad, werd op 14 april vorig jaar een herdenkingspaneel onthuld door burgemeester Geukers en T. Kramer, die in 1945 als tolk met het leger meetrok.

Bij het monument vertelde Kramer over de oversteek waaraan hij deelnam. Er ging dagenlang wachten aan vooraf. In Westervoort hoopte het militaire materieel zich op. Er werden drie divisies bijeengebracht. „De tanks stonden tot in Emmerich. En toen was het: wachten, wachten, wachten. We lagen hier achter de dijk en mochten ons hoofd er niet bovenuit steken.”

Tweede ‘oorlogssteen’ in Westervoort

De zaterdag onthulde luistersteen bij de IJssel is de tweede kei in Westervoort die aan de Tweede Wereldoorlog herinnert. De andere ligt bij het monument ter gedachtenis aan de gevallenen dat sinds 1958 in het dorp staat. Ontwerper was ir. Jan Weis.

Het ”Monument 1940-1945” bestaat uit een houten kruis in het midden van een bakstenen muur, die de vorm heeft van een halve cirkel.

Bij de vijftigste bevrijdingsherdenking in 1995 werd een zwerfkei met plaquette aan het monument toegevoegd. Op de plaat staat: „Een vrij mens gedenkt zijn doden voor de vrijheid. Their names liveth for evermore.”