Verzet tegen Fransen begon op Stokjesdag
OUD-BEIJERLAND – Het is een zwarte dag in de geschiedenis van Oud-Beijerland: zondag 21 februari 1813. Op die dag vallen er zes doden en heel veel gewonden bij een oproer tegen de Franse overheerser.
De dag van het oproer, 200 jaar geleden, wordt ook wel Stokjesdag genoemd. Het Oud-Beijerse volk, slechts gewapend met stokken en hooivorken, was geen partij voor de goed bewapende Franse soldaten. Niettemin maakte het oproer van de koppige bevolking zo veel indruk dat het zelfs Napoleon ter ore kwam. In het blad van de Historische Vereniging van Oud-Beijerland beschrijft boekverkoper Loek Dekker het drama nauwgezet.
Dekker is al heel lang gefascineerd door de Franse Revolutie en Napoleon, maar noemt zichzelf liever geen historicus. „Een historicus publiceert werk en dat doe ik niet, afgezien van dit onderzoek dan.”
Napoleon heeft begin 1813 dringend behoefte aan versterking van zijn leger. Dat is, na de mislukte veldtocht in Rusland, sterk uitgedund. Overal worden er jonge mannen opgeroepen voor de militaire dienst. Ook in Oud-Beijerland. „Iedereen wist hoe het in Rusland was geweest”, aldus Dekker. „De weinige soldaten die terugkeerden vertelden de verschrikkelijkste verhalen. Niemand had er dus trek in.”
Op de dag dat de mannen zich moeten melden voor de dienstplicht, verzamelen honderden mensen uit Oud-Beijerland en omliggende plaatsen zich in het centrum van het dorp. Ze schreeuwen leuzen tegen de Fransen en de sfeer wordt al snel rellerig. De vlam slaat echt in de pan als de opstandelingen een stapel brandhout ontdekken en met stokken de opgetrommelde soldaten te lijf gaan. Vandaar de naam Stokjesdag. De soldaten voeren charges uit en achtervolgen de menigte door het hele dorp.
„Dat ging er echt hard aan toe”, zegt Dekker. „Het was een grote chaos, met als trieste balans zes doden en vele gewonden en arrestanten. Opmerkelijk is dat de melding voor de militaire dienst gewoon doorgaat als de rust later die dag is weergekeerd.”
Naar wie de zes doden precies zijn, doet Dekker momenteel nog onderzoek. Veel arrestanten worden verbannen. Dekker. „Onder hen was een zekere Adriaan Brussaard. Ik kwam erachter dat hij een voorvader van me is, via mijn moeders kant.”
Waarom het eerste oproer tegen de Franse overheersing in de Nederlanden na de nederlaag in Rusland juist in Oud-Beijerland plaatsvond, kan Dekker niet precies verklaren. „Het is een samenspel van factoren. De bevolking van Oud-Beijerland was zeer Oranjegezind. Bovendien was het een pittig boerenvolkje, dat een kans rook toen het niet goed ging met de Fransen. Massapsychologie gaat dan een rol spelen. Zelfs de vrouwen roerden zich. Ze beseften: als mijn zoon of man in het Franse leger gaat, zien we hem waarschijnlijk nooit meer terug.”
In november 1813 gaan de Fransen definitief weg uit de Nederlanden en wordt het koninkrijk opgericht. „Stokjesdag is in de geschiedenis een belangrijke gebeurtenis geweest. Het was de eerste echte opstand tegen de Fransen”, aldus Dekker. „Om die datum niet helemaal stilzwijgend voorbij te laten gaan, vond ik het belangrijk om de gebeurtenissen op schrift te stellen.”
