Op 15 februari 1113 gaf Paschalis II in Rome een pauselijke bul uit waarbij hij de Orde van Malta (de naam waaronder we de ridderorde nu kennen) onder de bescherming van de Heilige Stoel stelde. Zo’n vijftig jaar eerder was hij gesticht als een religieuze orde rond het hospitaal van Sint-Jan in Jeruzalem.

De orde kreeg de verantwoordelijkheid voor zowel ziekenverzorging als de „verdediging van de christelijke landen.” Het waren de jaren van de kruistochten, en van het begin van het conflict in het Middellandse Zeegebied tussen het christelijke noorden en het islamitische oosten en zuiden.

Als gevolg van de opkomende islam moest de orde telkens westelijker opschuiven: van Jeruzalem naar Cyprus, Rhodos en Malta 
–waaraan de orde zijn naam dankt– en sinds 1834 Rome. Op de heuvel Aventijn wappert tegenwoordig trots de vlag van de orde met het Maltezer kruis.

Geen militaire taak

Tegenwoordig heeft de orde geen militaire taak meer, ook al doet het tenue –een soort rood kapiteinsuniform– anders vermoeden. Zo’n 13.000 mannen en vrouwen zijn lid van de Maltezer orde. Het is een mengeling van edelen en burgers, van religieuzen en leken. Daarnaast zijn er wereldwijd 80.000 vrijwilligers en 20.000 gezondheidswerkers actief. „Zolang er ellende in de wereld is, zolang zullen wij bestaan”, zei grootkanselier Jean-Pierre Mazery, het uitvoerend hoofd van de orde, deze week in Rome tijdens de presentatie van het jubileumprogramma.

De Maltezer orde organiseert en onderhoudt humanitaire missies en projecten in de gehele wereld. Momenteel spitsen die zich toe op drie gebieden: „Syrië, Congo en Europese steden”, aldus Albrecht Boeselager, de facto minister van Gezondheidzorg. Zo zijn de Maltezers druk in de weer om in Turkije en Libanon vluchtelingen onder te brengen en geven ze workshops aan Congolese strijders om hen over vrede te laten nadenken. In Europa heeft de orde in veel grote steden, zoals in Brussel, soepkeukens.

Eigen munt

De Maltezer orde lijkt op het Rode Kruis, ook wegens de internationale focus en mogelijk het kruis in het logo, en andere ngo’s. Toch is dat volgens grootkanselier Mazery niet het geval. „We zijn een soevereine orde, wij behoren niet tot een staat, wij zijn onafhankelijk.”

De orde heeft in Rome twee locaties waar het extraterritoriaal principe geldt, enigszins vergelijkbaar met Vaticaanstad. Hij onderhoudt diplomatieke betrekkingen met 104 landen, en dat aantal neemt nog toe (in 2012 werden banden met de Palestijnse Autoriteit aangegaan).

De Maltezers geven eigen postzegels en munten uit. De zegels conformeren zich sinds een paar jaar aan de euro, maar de munten hebben nog de middeleeuwse waarde. Voor 5 scudi kun je omgerekend een literpak melk kopen.

De band met het Vaticaan zeer sterk. Het hoogtepunt van de festiviteiten zal dan ook een ontmoeting, morgen, met paus Benedictus XVI zijn.

Bethlehem

Door zijn geschiedenis is de orde sterk gericht op het Midden-Oosten. In Bethlehem beheert hij een ziekenhuis dat in kraamzorg is gespecialiseerd. „Omdat wij een duidelijke identiteit hebben en hulpbehoeftigen met open vizier tegemoet treden hebben veel moslims geen problemen met ons”, vertelde Boeselager deze week. „In sommige strengislamitische landen zijn wij met het christelijke kruis in ons wapen echter niet welkom. Maar dat kruis houden we, we geven niet toe als het gaat om onze identiteit. Dan maar niet actief in zo’n land.”