De icoon (eigenlijk Komenský geheten) hoort bij Tsjechië als Willem van Oranje bij Nederland. Menig Tsjech brengt een bezoek aan zijn graf in de Gooise vestingstad Naarden. Daar ligt de geleerde begraven sinds zijn dood in ballingschap, in 1670. Voorzitter Hans van Oostveen van de stichting Comenius Museum en Mausoleum in Naarden zag bezoekende Tsjechen vaak huilend bij het graf van hun landgenoot staan. „Alleen al daarom getuigt het van weinig inlevingsvermogen om het mausoleum van de hand te doen.”

Heeft u al actie ondernomen tegen de verkoopplannen?

„Nadat we het te horen kregen, namen we meteen contact op met de eigenaar, de Rijksgebouwendienst. Die had het nog niet vernomen, gek genoeg. Onze grootste zorg was echter dat er nog geen contact met de Tsjechische ambassade was geweest. De Tsjechische ambassadeur vertelde mij dat hij later die week inderdaad benaderd was door Buitenlandse Zaken over de verkoopplannen. Maar ik hoorde dat er eveneens contact was opgenomen met de ambassade van Slowakije, waar Comenius ook op een voetstuk staat. Wij houden de ontwikkelingen in ieder geval nauwlettend in de gaten. Dat zijn we aan de persoon Comenius verplicht.”

Welke gevolgen heeft eventuele overdracht aan bijvoorbeeld Tsjechië?

„De Tsjechische ambassadeur was dolgelukkig met de situatie tot nu toe, waarin de RGD zorg draagt voor de onderhoud. Zijn eerste reactie was dat geen haar op zijn hoofd eraan denkt het graf te kopen. Maar wat er ook gebeurt, het is uitgesloten dat het mausoleum dichtgaat. Daarvoor is Comenius voor de Tsjechen te belangrijk.”

Aparte status

Volgens woordvoerder Thijs van Son van het ministerie van Buitenlandse Zaken is 
de Tsjechische ambassadeur Horák in november ingelicht over gesprekken tussen de verschillende ministeries over de toekomst van het mausoleum. „Met nadruk is gezegd dat Nederland zich bewust is van de bijzondere betekenis van het monument voor Tsjechië. Ook hebben we Horák gemeld dat Nederland niet overhaast overgaat tot verkoop van het graf en verschillende opties bestudeert. De ambassadeur heeft vervolgens gezegd dat hij blij is dat Nederland zo zorgvuldig omgaat met de kwestie.” De woordvoerder ontkent betrokkenheid van de Slowaakse ambassade bij het verkoopproces.

Woordvoerster Hanneke Vuuregge van de Rijksgebouwendienst wil alleen kwijt dat het ministerie van Binnenlandse Zaken overtuigd is van de speciale status van het monument en dat het daarom nooit in de openbare verkoop gaat. „Vanuit internationaal oogpunt gezien is het een bijzonder monument. Dat geeft het graf een aparte status. Daarom zal er nooit een openbaar verkooptraject worden gestart.”

Het belang van Comenius 
voor Tsjechië

De Tsjechische theoloog, pedagoog en filosoof Jan Amos Comenius ligt sinds zijn sterfjaar in 1670 begraven in de Waalse kerk in Naarden, waar hij in ballingschap stierf. In het Tsjechische streven naar onafhankelijkheid en de daarbij behorende zoektocht naar een eigen identiteit in de 19e eeuw, komt Comenius in beeld als toonaangevend figuur voor het land.

In de jaren dertig wordt zijn in vergetelheid geraakte graf in de voormalige Waalse kerk ontdekt. Dat gebouw is dan in gebruik als arrestantenverblijf. De toenmalige Tsjecho-Slowaakse regering is geschokt door de vondst en wil Comenius in Praag opnieuw ter aarde bestellen. Dat weigert de Naardense burgemeester echter. Uiteindelijk wordt de kerk –op Tsjecho-Slowaakse kosten– verbouwd tot een mausoleum. Jaarlijks trek het veel bezoekers uit het buitenland.