In Nederland draagt een enkele school zijn naam, maar voor het grote publiek is hij verder onbekend. In Tsjechië staat hij echter op een voetstuk. De 17e-eeuwse geleerde Jan Amos Comenius, een volgeling van de Boheemse reformator Johannes Hus, geldt als de grondlegger voor het moderne onderwijs. Zijn afbeelding prijkt op bankbiljetten van 20 en 200 Tsjechische kroon, en nog onlangs begonnen docenten in het land een handtekeningenactie om zijn geboortedag uit te roepen tot nationale gedenkdag.

Ook in Nederland kent de geleerde bewonderaars. De stichting Comenius Museum en Mausoleum in Naarden houdt het erfgoed van Comenius levend. Voorzitter Hans van Oostveen was dan ook „ernstig geschokt” toen hij in november vorig jaar te horen kreeg dat het mausoleum zou worden verkocht. Van Oostveen: „Vroeger wilde Tsjechië het mausoleum kopen, maar mocht het niet van de Nederlandse regering. Nu de onderhoudskosten de pan uit rijzen, kan het ineens wel.”

Volgens Oostveen is er contact met zowel de Tsjechische als de Slowaakse ambassade. Buitenlandse Zaken erkent weliswaar contact te hebben met de Tsjechische ambassade, maar ontkent betrokkenheid van de Slowaakse ambassade bij het verkoopproces.

Anna van Buuren-Pačesová van de Tsjechische ambassade in Nederland laat echter weten tot op heden nog niet officieel geïnformeerd te zijn door de Nederlandse overheid over de verkoop van het mausoleum. Ook de Slowaakse ambassade zegt hierover niets over te hebben gehoord. Daarmee blijft onduidelijk welke partijen precies bij dit schimmenspel betrokken zijn.

De kwestie bewijst maar weer dat de verkoop van oude monumenten gevoelig ligt. En dit betreft nog maar een van de in totaal meer dan dertig monumenten die de Rijksgebouwendienst van de hand doet. Hoewel het graf van Comenius de enige grensoverschrijdende verkoopkwestie is, gaat de verkoop van monumenten lokale gemeenten aan het hart. Vele weten niet eens dat hun lokale trots in de etalage komt te staan, zo bleek na een rondgang van deze krant.

In deze krant wordt een aantal prominente monumenten die te koop komen op een rijtje gezet, met daarbij de reactie van de soms verbaasde gemeenten.