Dat is het gevolg van een onverwachte concessie die staatssecretaris Rutte (Sociale Zaken) dinsdag moest doen tijdens de behandeling van de nieuwe bijstandswet in de Eerste Kamer.

Rutte zag zich geconfronteerd met de zeer overtuigde CDA-senator Van Leeuwen, die niet bereid was te accepteren dat ouderen „opnieuw de klapstoel van de economie” worden. Als aanvoering van een kamermeerderheid waartoe ook PvdA, GroenLinks, SP en ChristenUnie/SGP behoorden, pleitte zij voor een mildere benadering van de 57,5-plussers.

Volgens de Wet werk en bijstand, de nieuwe bijstandswet die nu definitief op 1 januari aanstaande in werking zal treden, geldt voor deze groep een sollicitatieplicht. Het kabinet acht het in verband met de vergrijzing noodzakelijk dat ouderen langer blijven werken. Staatssecretaris Rutte, zelf van de VVD, moest echter toegeven dat de plicht wordt ingevoerd op een moment „dat het eigenlijk niet kan.”

Omdat veel ouderen in verband met de slechte economische situatie niet meer aan de bak komen, bepleitte Van Leeuwen alsnog een categoriale ontheffing. Ze lanceerde daarvoor twee opties. Of de sollicitatieplicht zou pas ingaan als de economie weer is aangetrokken, of gemeenten nemen tijdelijk genoegen met een situatie waarin ouderen vrijwilligerswerk of mantelzorg verrichten.

Staatssecretaris Rutte voelde echter niets voor een categoriale aanpak. Wel wil hij gemeenten de mogelijkheid geven om in individuele gevallen tijdelijk af te zien van de sollicitatieplicht, omdat er in de desbetreffende gemeente opdat moment toch geen werk is. Met deze toezegging kwam hij tegemoet aan het bezwaar van het CDA dat het solliciteren niet mag verworden tot „een nummertje plagen.”

Rutte verzachtte verder een maatregel die chronisch zieken en gehandicapten vrij zwaar dreigde te treffen. Door de afschaffing van de categoriale bijzondere bijstand mogen gemeenten hun geen vaste bedragen meer uitkeren. Onder druk van opnieuw CDA, PvdA, GL, SP en CU/SGP zegde Rutte echter toe dat gemeenten wel hun aantoonbare kosten mogen vergoeden.

Na deze twee toezeggingen kreeg Rutte voldoende steun voor de nieuwe bijstandswet. Opmerkelijk was dat SGP-senator Van den Berg, die tevens de ChristenUnie vertegenwoordigde, tegen het einde van het debat bekend moest maken dat de ChristenUnie in tegenstelling tot de SGP tegen het wetsvoorstel zou stemmen. De ChristenUnie-senatoren maakten bij monde van Van den Berg een „overwegend bezwaar” tegen de sollicitatieplicht voor alleenstaande bijstandsouders met kinderen jonger dan vijf jaar, al kunnen zij wel de hoofdlijn van de wet onderschrijven. Volgens die hoofdlijn krijgen gemeenten een grotere verantwoordelijkheid in het begeleiden van bijstandsgerechtigden en worden zij daarop ook financieel afgerekend.

In de Tweede Kamer werd eerder het compromis bereikt dat alleenstaande bijstandsouders met jonge kinderen door gemeenten worden ontzien als zij in geweten de zorgplicht voor hun kinderen boven hun sollicitatieplicht stellen. Ook in de Tweede Kamer overtuigde dat de ChristenUnie niet, al formuleerde kamerlid Huizinga daarnaast nog drie grote bezwaren tegen de wet. Bij de fractie in de Eerste Kamer spitste het verzet zich volledig toe op de alleenstaande bijstandsouders, die hun zelfstandig recht verliezen.

De SGP-fractie neemt volgens Van den Berg „met pijn” genoegen met het compromis, zoals dat ook in de Tweede Kamer het geval was.