Niet meer in staat om rekeningen en voedsel te betalen, kloppen duizenden gezinnen in Portugal aan bij hulporganisaties. Vaak in het geheim, want ze schamen zich om te bekennen dat ze hulp nodig hebben.

Deze nieuwe armoede, veroorzaakt door werkloosheid en de onmogelijkheid om leningen af te betalen, doet ook een aanslag op de geestelijke gezondheid. Het aantal zelfdodingen neemt toe, volgens rapporten van Caritas, de Voedselbank en andere sociale organisaties. Uit cijfers van het Nationaal Instituut voor Statistiek blijkt dat in 2012 een vijfde van alle Portugezen moest leven van minder dan 355 euro per maand. Dat is flink minder dan het minimumloon, dat bij wet is vastgesteld op 478 euro per maand en veertien salarissen per jaar.

In juni 2012, een jaar nadat de trojka van de Europese Unie (EU), het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Europese Centrale Bank (ECB) Portugal te hulp waren geschoten met een steunpakket, ontstonden in heel Lissabon soepkeukens die herinneringen opriepen aan de ”sopa dos pobres” van rooms-katholieke organisaties in de jaren vijftig.

Tegenwoordig staan er lange rijen bij de hulpcentra die dagelijks een warme maaltijd verschaffen. Onderwijzers in het land melden dat kinderen uit de middenklasse steeds vaker op school komen met een lege maag en daarbijbehorende verschijnselen als duizeligheid.

Voor de Portugese middenklasse is het moeilijk te accepteren dat de droom om het beter te krijgen, waar jarenlang aan is gewerkt, in rook lijkt op te gaan. De inspanningen van de afgelopen jaren hebben juist een tegengesteld effect, zeggen experts. De middenklasse zit diep in de schulden en dreigt een nieuwe onderklasse te vormen.

Volgens het Nationaal Instituut voor Statistiek valt iedereen met een inkomen tussen de 570 en 1975 euro per maand in de middenklasse. De helft van de Portugezen verdient minder dan 692 euro per maand. Officieel valt 60 procent van de bevolking onder de middenklasse.

„Armoede begint hier onderdeel van het landschap te worden”, zegt Joao Pedro da Fonseca, een jonge werkloze elektricien gespecialiseerd in generators. Na tien jaar op zichzelf gewoond te hebben met een goed inkomen, woont hij nu weer bij zijn ouders.

Hij is afhankelijk van hun magere pensioen. Veel kans op werk is er niet op zijn vakgebied. De 29-jarige elektricien denkt dat hij nog maar aan het begin staat van een „lange periode van armoede.”