„Het bloed van Dolmatov kleeft aan uw handen.” Opeens was het doorgaans rustige straatje bij de Nederlandse ambassade in het centrum van Moskou deze week het decor van vuurwerk, pamfletten en een spandoek. De Russische politie pakte acht mensen op voor dit niet-gesanctioneerde protest op straat.

Binnen de Russische oppositie staat Nederland er niet goed op. De zelfmoord van de politieke activist Aleksandr Dolmatov (35) vorige week in een uitzet­centrum in Rotterdam is hiervan de reden. Dolmatov kwam tot zijn daad nadat zijn verzoek voor een verblijfsvergunning was afgewezen. In een afscheidsbrief schreef hij dat hij niet „wilde terug­keren als verrader.” De brief roept vragen op en bevat veel spelfouten. Zaterdag wil de Russische oppositie de straat op om Dolmatovs dood te herdenken.

Aan zijn overlijden is Nederland schuldig, klinkt het vanuit het Russische oppositiekamp. „Zonder twijfel”, zegt de Russische advocaat van Dolmatov, Jevgeni Archipov, in een telefonische reactie. „Nederland heeft hem behandeld als een economische vluchteling, terwijl hij hier is weggegaan om politieke redenen. Nederland heeft geen idee wat voor een absurde maatregelen tegen de oppositie er het afgelopen jaar in Rusland zijn genomen.”

Dolmatov voelde zich niet veilig in eigen land, nadat de Russische autoriteiten hem beschuldigden van betrokkenheid bij antiregeringsrellen op 6 mei vorig jaar – de dag voor de inauguratie van president Vladimir Poetin. Dolmatov behoorde tot de nationaal-bolsjewistische partij en was werkzaam als als raketingenieur. Zijn kennis van Russische raketten gecombineerd met een verblijf in het Westen, maakte terugkeer voor hem niet gemakkelijk. Na zijn vlucht naar Nederland zou de Russische geheime dienst bij zijn huis en bij zijn moeder langs geweest. Het afgelopen jaar kreeg de Russische oppositie het zwaar te verduren met huiszoekingen bij oppositie­leiders en strengere wetten tegen protesten.

Twee bekende Russische journalisten aan oppositiezijde verwijten Nederland dat het het niet durft op te nemen voor politieke vluchtelingen. In de Engelstalige krant The Moscow Times legt Joelia Latynina de schuld bij de „bange” Nederlandse bureaucratie die politieke vluchtelingen niet steunt. Oleg Kasjin geeft in de Amerikaanse krant The New York Times niet alleen Nederland, maar ook het Westen ervan langs. Die neemt het niet op voor de Russische dissidenten, schrijft hij. „Doordat de Europese Unie economisch dichter tegen Rusland is aangekropen, is de belangstelling voor de Russische mensenrechten afgenomen.”

De zaak-Dolmatov komt op een gevoelig moment. Dit jaar vieren Nederland en Rusland een gezamenlijk vriendschapsjaar. President Vladimir Poetin bezoekt in april Nederland. In plaats van praten over kunst en economie hangt nu de naam van Dolmatov als een onweerswolk boven de hoofden.

Koningin Beatrix is begaan met de zaak, zo liet ze vrijdag weten na afloop van haar staatsbezoek in Singapore. Ze heeft kennisgenomen van de brief van Dolmatovs moeder, waarin ze vraagt om opheldering over de gang van zaken rond de dood van haar zoon. Staatssecretaris Teeven van Veiligheid heeft een onderzoek aangekondigd.