Analyse: Publiek geeft Netanyahu gevoelige tik
JERUZALEM – Het Israëlische publiek heeft dinsdag bij de Knessetverkiezingen een gevoelige tik uitgedeeld aan premier Benjamin Netanyahu van de Likud. Toch maakt Netanyahu goede kans opnieuw premier te worden.
De Likud-Beytenu combinatie won 31 zetels toen 99 procent van de stemmen waren geteld, 11 zetels minder dan in de verkiezingen van 2009 en minder dan de opiniepeilers hadden voorspeld.
De rechtse partijen wonnen volgens de voorlopige uitslagen 42 zetels en de religieuze partijen 18. Samen vormen ze dus geen meerderheid in de 120 personen tellende Knesset. Dat betekent dat ze alleen een coalitie kunnen vormen met een centrum partij. Het centrum-linkse blok won 48 zetels en de Arabische partijen 12 zetels. Samen met een van de religieuze partijen zou ook het centrum-linkse blok een regering kunnen vormen.
Yesh Atid
Na de Likud-Beytenu werd Yesh Atid van Yair Lapid de grootste partij, met 19 zetels. Lapid is een ex-journalist en heeft zijn bekendheid te danken aan talkshows en kranten columns. In Tel Aviv kreeg hij veel steun.
De Arbeiderspartij van Shelly Yachimovich won 15 zetels, de rechtsreligieuze Bayit Yehudi van Naftali Bennett 11, de partij van Tzipi Livni 6 en de links-zionistische Meretz eveneens 6. De exit polls voorspelden dat Kadima van Shaul Mofaz zou worden weggevaagd. Vanmorgen bleek dat deze partij toch nog op 2 zetels mag rekenen. Deze partij werd in 2009 nog de grootste met 28 zetels.
Verder blijkt uit de voorlopige uitslagen dat religieuze Shas 11 zetels heeft gewonnen en het religieuze Verenigd Thora Judaïsme 7. De Arabische partijen boekten winst met 5 zetels voor Ra’am Ta’al, 4 voor Hadash en 3 voor Balad.
Toch was de verwachting vanmorgen dat president Shimon Peres Benjamin Netanyahu eind deze week zal vragen een coalitie te vormen. Netanyahu zal mogelijk Yair Lapid van Yesh Atid vragen deel te nemen aan de regering.
Volgende premier
Al snel na de exit polls dinsdagavond, die onmiddellijk na sluiting van de stembureaus werden gepubliceerd door de drie grote nationale televisiekanalen, gaf Likud minister Gideon Saar van de Likud aan dat Netanyahu de volgende premier wordt. Netanyahu zelf schreef op zijn Facebook pagina dat het duidelijk is dat de Israëliërs hem als premier willen houden. “Ik zal zo’n breed mogelijke regering formeren.”
Shelly Yachimovich van de Arbeiderspartij dacht daar anders over. Zij zei dat ze contacten heeft gelegd met de andere partijen om te voorkomen dat Netanyahu opnieuw premier wordt.
Bij sommige kieslokalen was dinsdag in de loop van de ochtend al een grote toeloop ontstaan. Mensen moesten wachten voordat ze konden stemmen in de kieslokalen die in scholen waren opgericht.
Dinsdagmorgen al bleek dat het dit jaar anders ging dan bij de vorige verkiezingen van 2009. Het was gisteren met 21 graden in Jeruzalem relatief warm winterweer en de toeloop bij de kieslokalen leek in sommige gevallen massaal. De opkomst was de hoogste sinds 1999.
Veiligheid
De Israëliërs die hun stem hadden uitgebracht waren graag bereid te praten. “Het was makkelijk te kiezen”, zei Jack Scheinblum, een man met een baard en een keppeltje. “Ik hoop dat er een stabiel kabinet gevormd zal worden, met de Likud, HaBayit Yehudi, de religieuze partijen en Yesh Atid van Lapid. Ik stemde voor Naftali Bennett. Ik geloof in Joodse én modere waarden. Voor mij is veiligheid een belangrijke kwestie. Ook de Palestijnse kwestie is van belang, maar daar is op het ogenblik toch geen oplossing voor, zoals Bennett zegt.”
Voor een andere school vertelde Likud activiste Judith Zvaig dat ze hoopt op een rechtse coalitie van de Likud en rechtse coalitiepartners. Voor haar zijn veiligheid en sociale kwesties belangrijk. Netanyahu heeft volgens haar in de afgelopen vier jaar veel gedaan om de kosten van levensonderhoud te verminderen. De woonprijzen bereikten volgens haar een toppunt in de tien maanden dat er geen huizen werden gebouw in de nederzettingen op de Westoever.
Partij activisten voor Meretz maakten een opgewekte indruk. Tenslotte zeiden de polls dat de partij zou verdubbelen in het aantal zetels. Ze vertellen dat hun partij de enige echte linkse partij is, geen gemene deals sluit en de dingen gedaan krijgt. Zelfs de drie Meretz Knessetleden hebben er veel wetten doorgekregen.
Godsdienst
Sachar Berrin draagt behalve de groene trui van Meretz een keppeltje, waaruit zijn religieuze identiteit blijkt. Meretz is een partij die scheiding wil van godsdienst en staat en vooral door seculieren wordt gesteund. “De religieuzen beginnen soms tegen mij te schreeuwen. Hoe kan ik als religieuze Jood voor Meretz zijn? Als mensen mij vragen waarom ik op Meretz stem, zeg ik dat er verschillende richtingen in godsdienst bestaan. Er zijn orthodoxe, reform en traditionele Joden. Ik reken mijzelf tot modern orthodox.”
Hij vreest dat de situatie in het land onder Netanyahu zal verslechteren. “Bibi zal hetzelfde doen in de komende jaren. Hij zei dat hij voor twee staten is, maar we zijn er alleen maar verder van afgeraakt. Het hele land wordt rechtser.”
In de Arabische wijk Beit Safafa is de Arabische partij Balad sterk, vertelde Ariad Alian, die net zijn stemt had uitgebracht. Anders dan in de Joodse wijken, is het op deze plek rustig. Hij verwachtte dat de meeste mensen ‘s middags zouden stemmen omdat ze ‘s morgens moeten werken.
“De straten hier vormen een probleem”, zegt hij. “De wegen die de regering aanlegt zijn alleen voor de kolonisten in Gush Etzion. De gemeente doet overigens wel haar best om te helpen.”
Hij hoopt dat de premier en de Knesset gaat begrijpen dat Israël vrede dient te sluiten met de Palestijnen omdat beide volken op elkaar zijn aangewezen.
Sommige Arabieren wilden niet stemmen omdat ze geloven dat niemand iets doet. Hij is het daar niet mee eens. “We zien dat de Arabische partijen hun best doen om te helpen. Als we sterk zijn kunnen we dingen veranderen.”