Geen vuilcontainers meer op straat, nooit meer stankoverlast van compostbakken en veel minder zwerfvuil. Het Ondergronds Afval Transportsysteem, kortweg OAT, moet daar allemaal voor zorgen. Bovendien wil de gemeente Almere de prijs voor burgers en bedrijven niet verhogen, hoewel het systeem 13 miljoen euro heeft gekost.

Almere is de eerste stad in Nederland met een OAT. De eerste plannen daarvoor dateren uit het einde van de jaren negentig. Toen werd een schets gemaakt voor een nieuw centrum van de polderstad, ten zuiden van het huidige winkelhart. Dat moest de verwachte verdubbeling van de bevolking tot 180.000 inwoners opvangen. „De opdracht was om een schoon, veilig en fraai centrum te bouwen”, zegt directeur Dingeman Lievense van de dienst Stadscentrum Almere. Inmiddels zijn de werkzaamheden in volle gang. Terwijl Lievense praat, klinken op de achtergrond heimachines. „We wilden minder vrachtwagens in de stad en geen stinkende containers meer op straat. Daarom is een compleet buizenstelsel ondergronds aangelegd, waarmee papier, compost en restafval wordt weggezogen.”

Het donderdag in gebruik gestelde OAT bedient vooralsnog alleen het nieuw gebouwde deel van het centrum. Er zijn zo’n 300 inleverpunten voor afval gemaakt, op straat en bij bedrijven. Daarnaast zijn ongeveer zestig openbare prullenbakken aangesloten op het afzuigsysteem. Al het afval wordt centraal verzameld in een overslagstation aan de rand van het stadshart. Daar wekken zes felgele compressors windsnelheden tot 70 kilometer per uur op in de buizen. Uiteindelijk belandt het afval in grote containers, die door vrachtwagens worden afgevoerd voor verdere bewerking.

In totaal ligt er nu 8 kilometer aan stalen buizen van 50 centimeter doorsnee onder de grond. Bewoners en winkeliers van het vernieuwde stadscentrum en het nog te bouwen zakencentrum mogen het 24 uur per dag gebruiken. Het afzuigen heeft voorlopig echter alleen overdag plaats, omdat de milieuvergunning van de gemeente na 20.00 geen afzuigen meer toelaat.

Het OAT is voorafgaand aan de ingebruikname uitgebreid doorgelicht op veiligheidsaspecten. „Bijna was de wet van de remmende voorsprong van kracht geworden”, aldus directeur Lievense. „Doordat het allemaal nieuw was wist bijvoorbeeld de brandweer eerst niet wat ze met het OAT aanmoesten. Uiteindelijk is het hele systeem getest bij brandweerinstituut Nibra.” Volgens Richard Bredewold van CentralNed, het Zweeds-Nederlandse bedrijf dat het systeem in Almere heeft aangelegd, is het vrijwel onmogelijk dat het OAT verstopt raakt. „Mocht het toch gebeuren, dan kan de compressor extra hard zuigen. Als dat niet helpt zijn alle bochten in het systeem via serviceluiken te bereiken. Op basis van eerdere ervaringen gaan we er echter van uit dat niet vaker dan eens per jaar nodig is.”

Het van oorsprong Zweedse idee voor het ondergronds inzamelen van afval dateert al van veertig jaar geleden. In totaal zijn er nu ongeveer 400 plaatsen over de hele wereld waar het systeem wordt toegepast. De gemeente Almere heeft gekeken naar de ervaringen met het OAT in onder meer Stockholm en Barcelona. CentralNed is momenteel in gesprek met ongeveer tien andere serieus geïnteresseerde steden in het land voor de aanleg van een soortgelijk systeem als in Almere. De plannen voor een buizenstelsel in het centrum van Arnhem zijn het meest concreet. Hier moet in totaal 1,3 kilometer buis komen te liggen. Daarnaast moet ook het al bestaande stadscentrum van Almere op termijn de beschikking krijgen over het OAT.