De Canadese stad Ottawa is wit in januari 1943. Bergen sneeuw. Een vredig plaatje.

De werkelijkheid is anders. De wereld staat in brand. Hitler en zijn mannen willen een wereldrijk vestigen. Daar weten ze in Nederland sinds mei 1940 alles van.

Hier in Canada is de strijd ver weg. De consequenties van de oorlog zijn echter in Ottawa merkbaar. De Canadese regering is aanvankelijk voorzichtig, maar besluit al snel –in 1941– Canadese militairen in te zetten in de strijd tegen de Duitsers en hun medestrijders. Velen sneuvelen in Azië en Europa.

Ottawa weet ook dat het niet veilig is in Europa. Zo is prinses Juliana met haar kinderen er zomer 1940 neergestreken. Zij woont met haar dochters Beatrix en Irene in een mooie villa in de voorstad Rockcliffe Park. Recent is zij naar een groter huis, Stornoway, verhuisd. Zij heeft er een rustig bestaan met de kinderen.

Prins Bernhard bezoekt zijn gezin af en toe. Het is een gevaarlijke reis vanuit Londen. De prins spreekt van „harmonieuze dagen”, al is het ook wel eens anders. Niet het minst omdat prinses Juliana weet van het amoureuze leven van de prins in de Britse hoofdstad, zoals prof. Cees Fasseur optekende in zijn studie ”Juliana & Bernhard. Het verhaal van een huwelijk. De jaren 1936-1956” (2008).

Symbool

Blijdschap is er in de koninklijke familie en in Nederland als blijkt dat prinses Juliana weer in verwachting is. Vooral voor de mensen in Nederland is dat nieuwe leven een symbool van hoop.

Prins Bernhard is net op tijd terug in het land van de Maple Leaf voor de geboorte. De 18e januari 1943 gaan de twee ouders samen naar het Ottawa Civic Hospital. Daar heeft op 19 januari de geboorte plaats.

De verloskamer heeft ter gelegenheid hiervan een extraterritoriale status. Er is een speciale wet aangenomen: in de kamer tellen even geen Canadese wetten, maar Nederlandse. Elk kind dat in Canada geboren wordt, is automatisch Canadees, wie de ouders ook zijn. De speciale wet voorkomt dat de boreling een dubbele nationaliteit zal krijgen en daarmee niet meer in aanmerking kan komen voor de Nederlandse troon.

De geboorte verloopt goed en een gezond meisje komt ter wereld. De ouders bellen direct naar koningin Wilhelmina in Engeland. Daar gaat de telefoon om „ongeveer twee uur ’s nachts”, meldt de vorstin later.

De koningin wil niet van feestelijkheden weten rond de geboorte. Als de regering-in-ballingschap een speciale editie van de Staatscourant wil laten verschijnen, houdt zij dat tegen. Een kopie van de geboorteakte wil zij niet ontvangen. Het is oorlog en daar past niet te veel vreugde bij, vindt zij.

Deuntjes

In Canada wappert ondertussen de Nederlandse vlag op de Vredestoren van het parlementsgebouw in Ottawa. Het carillon speelt Hollandse deuntjes.

Prins Bernhard draagt zijn ruim 7 pond wegende dochter niet lang na de geboorte op een mooi kussen naar een serrekamer van het ziekenhuis. Daar toont hij haar aan vertegenwoordigers van de Nederlandse overheid. Hij laat zijn dochter inschrijven als Margriet Francisca, prinses der Nederlanden, prinses Van Oranje-Nassau, prinses Van Lippe-Biesterfeld.

De naam Margriet heeft een grote symbolische waarde. Koningin Wilhelmina had de margriet met het gouden hart in 1942 gekozen als symbool voor „de slachtoffers van de bezetting en ’t zinnebeeld van ons geloof.” De koningin draagt vanaf dat moment steeds een margriet (zie kader).

Bof

Prins Bernhard vertrekt na de geboorte naar Europa. Later dan gepland. Hij krijgt de bof; aangestoken door zijn dochter Beatrix. De prins vindt het –vriendelijk gezegd– niet leuk: hij had afgesproken om als tweede piloot mee te vliegen in een toestel dat over Noord-Afrika naar Engeland zou gaan.

Het bewuste vliegtuig is echter nooit aangekomen. Met nog drie andere toestellen stort het in zee. Van de bemanning is nooit een spoor teruggevonden. Koningin Wilhelmina schreef later in haar memoires: „Wij waren dankbaar de Leiding te zien, die hem door zijn ongesteldheid voor de zijnen bewaard heeft.”

In het voorjaar reist de prins weer naar Ottawa. Dan is koningin Wilhelmina er al; zij is van 24 mei tot 5 juli 1943 in Noord-Amerika. Ze zijn er om de doop van prinses Margriet mee te maken.

De doopplechtigheid heeft plaats op 29 juni, de verjaardag van prins Bernhard. Dat wilde de prins graag.

De dienst wordt gehouden in de St. Andreaskerk in Ottawa, de oudste presbyteriaanse kerk van de stad. Prinses Juliana gaat er regelmatig ter kerke.

Vlootpredikant ds. W. Burggraaff leidt de dienst. Koningin Wilhelmina schreef later over deze Fries: „Al wat Burggraaff zei, was geheel op Nederland ingesteld. Hij had zich vooral de toestand in het vaderland geheel ingedacht. Nederland was zozeer het middelpunt van deze dienst, dat men de dopeling bijna vergeten zou hebben.”

Koningin Wilhelmina wordt begeleid door haar aangetrouwde neef graaf Athlone, de gouverneur-generaal van Canada. Verder zijn de Canadese premier W. L. Mackenzie King en de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken –van de regering in ballingschap–, mr. E. N. van Kleffens, aanwezig.

Als peet treden vertegenwoordigers van de Nederlandse koopvaardij op. Prinses Juliana en prins Bernhard wilden de zeevaarders eren vanwege hun grote aandeel in de oorlog. De Nederlandse koopvaarders hadden de dag na de geboorte uit de mond van koningin Wilhelmina gehoord dat hun die eer te beurt viel. De vorstin decoreerde die dag verschillende opvarenden van Nederlandse koopvaardijschepen vanwege hun heldhaftige optreden. Het was de bedoeling dat prinses Juliana en prins Bernhard via de radio zelf de mededeling van het voogdijschap tijdens die bijeenkomst zouden doen. De radio liet het als gevolg van een luchtaanval op Londen op dat moment echter afweten. Toen vertelde koningin Wilhelmina het nieuws maar zelf aan de aanwezige mannen.

De andere peten van prinses Margriet zijn de Engelse koningin-moeder Mary, de Amerikaanse president Roosevelt, Athlone en hofdame mevrouw Röell. Zo diende de koninklijke doopplechtigheid zelfs tot versterking van de geallieerde allianties.

Prinses Margriet was zich toen van niets bewust. Wel keek ze nieuwsgierig rond wie dat water toch op haar hoofd deed.

Later is Canada veel gaan betekenen voor de prinses. Nog steeds heeft zij een warme band met de Canadezen. En de Canadezen met haar.

Radiorede na geboorte prinses Margriet

Koningin Wilhelmina hield op 21 januari 1943 een rede voor de radio. Zij zei toen naar aanleiding van de geboorte van prinses Margriet onder meer het volgende:

„Het is de bedoeling der ouders door de keus van deze naam een band voor het gehele leven te leggen tussen ons thans zo zwaar beproefde volk in de bezette delen des Rijks en de jonggeborene… Wie herinnert zich niet de in de meimaand ontluikende margrieten op weide en veld, die ieder jaar opnieuw de herinnering aan al dat lijden en die smart van die verschrikkelijke meidagen van 1940 met hun blankheid overkleden, ons fluisterend over een betere toekomst.

Doch bovenal is deze naam een eerbiedige hulde aan de nagedachtenis van onze helden ter land en ter zee, waar ook ter wereld gevallen en aan hen, die als martelaren het leven lieten voor de zaak des vaderlands.

Hun nagedachtenis leve voort niet alleen in ons aller harten, doch ook door dit nieuwe grote geluk dat God mijn kinderen schenkt.

Moge het Margriet spoedig gegeven zijn in haar vaderland, te midden van haar volk, op te groeien en gelijk haar bloeiende naamgenoten op het veld een levende en zich steeds vernieuwende hulde te zijn aan allen die het grote offer brachten, dat eens het zaad zal blijken te zijn, waaruit een waarlijk vrij en groot vaderland en Rijk zullen voortkomen.”