De Israëlische socialistische partij, de Arbeiderspartij, heeft zich in de verkiezingscampagne geworpen met de slogan ”Bibi is goed voor de rijken, Shelly is goed voor jou”. De partij daalde bij de stembusstrijd van 2009 naar een dieptepunt van slechts dertien zetels. Nadat oud-journaliste Shelly Yachimovich de teugels in handen kreeg, steeg de partij in de peilingen enkele weken geleden echter weer tot 24 zetels. Ze legt de nadruk op de sociaaleconomische problemen, die vooral de armen en de middenklasse treffen.

Op 29 november hield de Arbeiderspartij voorverkiezingen. De leden kozen naast een aantal oudere en bekende politici nieuwelingen die het publiek heeft leren kennen van de straatprotesten vorig jaar tegen de torenhoge prijzen van levensmiddelen en huisvesting.

Op nummer twee belandde Isaac Herzog. Deze in 1960 geboren zoon van de vroegere president Chaim Herzog en kleinzoon van rabbijn Yitzhak Halevi Herzog zit sinds 1999 in de Knesset voor de Arbeiderspartij. Oud-defensieminister Amir Peretz kwam op de derde plaats, maar hij is inmiddels opgestapt en overgelopen naar de Hatnuahpartij van oud-minister van Buitenlandse Zaken Tzipi Livni, omdat hij niet met Yachimovich op kan schieten.

Armen

In een café in het noorden van Tel Aviv maakt Herzog tijd voor een gesprek. Zijn mobiel staat tijdens het onderhoud roodgloeiend en af en toe vliegt hij van de tafel weg om het gesprek zonder toehoorders te kunnen voortzetten. Hij is de campagneleider en de activisten hebben zijn raad nodig.

„Shelly Yachimovich probeert nieuwe groepen in Israël te bereiken”, zegt Herzog. Ze heeft de aanhang van de partij verdriedubbeld door met een duidelijk sociaaldemocratische agenda te komen, die volgens Herzog de harten raakt van veel Israëliërs.

Herzog: „Yachimovich is een sociaaldemocraat, een vechter voor de werkende burger. Bij onze nieuwe achterban horen arbeiders, mensen die aangesloten zijn bij vakbonden, mensen die in bijna vernederende omstandigheden werken en armoedig blijven en vrouwen en jongeren die geïnteresseerd zijn in sociaal recht. De nieuwe boodschap snijdt diep in het rechtse kamp. Op onze lijst staan mensen van de sociale protestbeweging. We slagen erin stemmen weg te trekken bij (premier, red.) Netanyahu en (de leider van het extreem rechtse Yisrael Beiteinu, red.) Lieberman.”

Herzog legt uit dat het economisch plan van zijn partij geënt is op het Scandinavische model, waarbij veelverdieners hogere belastingen betalen. „Het geld moet worden gebruikt om het volk belangrijke diensten als zorg aan te bieden. Dat idee trekt velen naar ons kamp.”

Hoe zou u de lijst van de Arbeiderspartij omschrijven?

„Die is prachtig. Het heeft een verscheidenheid van mensen wat betreft studieachtergrond, professies en leeftijd. We hebben een verschil van vijftig jaar tussen Benjamin Ben Eliezer en Stav Shaffir. Dat is schitterend.”

Wat vindt u van de manier waarop de Israëlische regering heeft gereageerd op de erkenning van Palestina als niet-lidstaat bij de VN?

„De respons was te verwachten. De premier is zeer beledigd door de resolutie. Maar ik vind dat zijn reactie terughoudender had moeten zijn. Hij leidde de aandacht nu bovendien af van de resolutie en richtte die op woningbouw in Jeruzalem en op de Westelijke Jordaanoever.”

Yachimovich mijdt in de verkiezingscampagne de Israëlisch-Palestijnse kwestie. Op zeker moment zal zij moeten vertellen hoe ze erover denkt.

„Dat doen we. De lijn van Yachimovich, en van onze partij als geheel, is gebaseerd op de Clintonparameters van 2000 (zie kader). Netanyahu heeft die nooit geaccepteerd. Netanyahu en Livni proberen ons in een val te lokken, alsof er niets anders is dan het vraagstuk van oorlog en vrede. Met de sociaaleconomische kwestie bereiken we het hele Israëlische publiek.

Netanyahu en Lieberman hebben zich in een coalitie verenigd en hebben zeer rechtse figuren op hun lijsten staan. Nu Likud nog rechtser is geworden, is er een vacuüm onstaan in het midden. Wij willen dat veroveren, en niet op de manier waarop Tzipi Livni dat doet.

Iedereen weet dat de Arbeiderspartij voorstander is van vrede, van een tweestatenoplossing en van het Osloakkoord. Maar wij willen de mensen ook iets nieuws bieden. Als we alleen over de Palestijnen praten, blijven we steken op twee, vier of zes zetels. We moeten het publiek nieuwe dingen vertellen en dat doen we.”

Is Yachimovich naar rechts opgeschoven? Ze heeft vriendelijke dingen over de nederzettingen gezegd.

„Ze is niet links, hoewel ze dat in de ogen van het volk nog wel is. Ze is echter een typische vertegenwoordiger van het midden. Ze gelooft dat haar campagne niet gebaseerd kan zijn op haat tegen een andere gemeenschap in Israël.”

Ze zei trots te zijn dat een aantal nederzettingen door de Arbeiderspartij is opgericht.

„Mijn grootvader bouwde in de jaren 40 Gush Etzion, op land dat door Joden was gekocht. Ze werden daar in 1948 door de Arabieren en Jordaniërs weggejaagd. Gush Etzion ligt mij na aan het hart. De nederzetting is essentieel voor het welzijn en de veiligheid van Israël. Er zijn nederzettingen die belangrijk zijn voor Israël, zoals Gush Etzion, Maale Adummim en Ariel. De nederzettingen die ver weg diep in Palestijns gebied liggen, zijn het probleem. Sommige zijn bijzonder dunbevolkt en nauwelijks levensvatbaar.”

Hoe groot is de kans dat de Arbeiderspartij in een coalitie met Netanyahu stapt?

„Die kans is klein. Maar we sluiten het niet uit. In Israël zijn er wel veel kiezers die dromen van eenheid. Er kunnen zich omstandigheden voordoen dat we samenwerking met Likud zoeken. Stel dat we beide groot worden.”

Hamas lijkt zijn positie te versterken, zowel internationaal als in de Palestijnse samenleving. Bent u verontrust?

„Zeker. Ik geloof dat Netanyahu manieren had moeten vinden om de positie van Abu Mazen (president Mahmud Abbas en leider van Fatah, red.) te versterken. Dat heeft hij niet gedaan. Ik ben het eens met Netanyahu dat Abu Mazen een moeilijke partner is. Hij reageerde niet positief op de bevriezing van nederzettingen en Netanyahu’s toespraak op de Bar-Ilanuniversiteit (over een tweestatenoplossing, red.). Maar toch geloof ik dat Netanyahu tegemoetkomender had moeten zijn.”

Bent u bereid tot concessies in Jeruzalem?

„We spreken over speciale regelingen voor Jeruzalem, zoals in de Clintonparameters voorkomt. We staan open voor nieuwe ideeën over Jeruzalem.”

Is het niet te laat voor een tweestatenoplossing?

„Nee, het is nog niet te laat. Maar na de terugtrekking uit Gaza (in 2005, red.) zijn velen er niet meer in geïnteresseerd. We betaalden een prijs – en we kregen daarna meer terreur. Maar als we een moedige partner hebben, dan is vrede nog mogelijk.”

Een groep lezers van deze krant is tegen een Palestijnse staat. Ze zijn bang dat deze wordt overgenomen door Hamas.

„Daar zijn de mensen in Israël ook bang voor. We begrijpen die vrees dus. Daarom moet een vredesovereenkomst met de Palestijnen belangrijke veiligheidsclausules hebben. Vanwege Hamas moeten we de relatief gematigde Fatah versterken. Fatah is onze tegenstander, maar we kunnen er tenminste mee onderhandelen. Dat is een cruciaal verschil.”

Arbeiderspartij hoopt op comeback

In de Arbeiderspartij is kritiek gerezen op Shelly Yachimovich omdat zij vermijdt over het vredesproces te praten. Opiniepeilingen laten zien dat de Arbeiderspartij nog maar op zeventien zetels kan rekenen. Enkele weken geleden wezen de polls op 24.

Critici zeggen dat de sociaaleconomische problemen alleen effectief kunnen worden bestreden als Israël een vredesregeling met de Palestijnen treft. De krant Ha’aretz citeerde deze week niet bij name genoemde bronnen in de Arbeiderspartij die zeiden dat het Yachimovich niet lukt rechtse stemmen te trekken door de diplomatieke kwesties te vermijden. Links georiënteerde stemmers daarentegen zoeken een heenkomen bij andere partijen.

Een van de kandidaten vertelde de krant dat honderden mensen hebben gezegd dat ze niet op de Arbeiderpartij zullen stemmen als de vredespolitiek niet ter sprake komt. Iemand zei dat de campagne een tenniswedstrijd is geworden tussen Benjamin Netanyahu van Likud-Yisrael Beiteinu en Tzipi Livni van Hatnuah. „Deze stellen nu de regels van het spel op, terwijl wij niet te zien zijn op het veld.”

Met het loslaten van de discussie over het vredesproces wijkt Yachimovich af van de koers die de Arbeiderspartij in het verleden voer. Het was Yitzhak Rabin die in 1993 het Osloakkoord met de Palestijnen sloot en Ehud Barak die in 2000 intensief met de Palestijnen onderhandelde over een tweestatenoplossing. Deze onderhandelingen werden niet met succes afgerond, maar president Bill Clinton stelde in december 2000 de ‘parameters’ op die het raamwerk vormden voor een vredesregeling.

Clintons parameters stellen dat er een Palestijnse staat wordt gesticht op 94 tot 96 procent van de Westelijke Jordaanoever, dat de Palestijnen worden gecompenseerd voor de procenten die ze kwijtraken met land in Israël, dat de Joodse wijken in Oost-Jeruzalem onder Israëlisch bestuur blijven en de Arabische wijken onder Palestijns bestuur komen. De regeling zou betekenen dat 80 procent van de Israëliërs in de nederzettingen kan blijven wonen.

Onder de regering van Benjamin Netanyahu raakte het vredesproces in een stagnatie. Abbas weigert door te gaan met onderhandelen, omdat Israël doorgaat met de bouw op de Westelijke Jordaanoever, waar hij de staat Palestina wil oprichten. Abbas maakte echter geen gebruik van de bouwstop die Netanyahu in november 2009 uitriep om de besprekingen aan te moedigen.

Op 29 november slaagde Abbas er bij de Algemene Vergadering van de VN in om erkenning te krijgen voor Palestina als niet-lidstaat. Netanyahu’s regering nam wraak door de bouw aan te kondigen van 3000 nieuwe woningen in het E1-gebied ten oosten van Jeruzalem en de overdracht van belastingen aan de Palestijnse Autoriteit te staken.

Netanyahu’s Likud heeft zich op 25 oktober verenigd met de partij Yisrael Beiteinu van Avigdor Liberman om samen een groot rechts blok te vormen. De polls beloven dat deze verenigde partij de grootste wordt en ongeveer op 38 van de 120 zetels kan rekenen. De centrum- of centrumlinkse partijen als de Arbeiderspartij, Yesh Atid van Yair Lapid en Hatnuah van Tzipi Livni blijven echter hopeloos onder elkaar verdeeld.

Kritiek op Yachimovich

In de Arbeiderspartij is kritiek gerezen op Shelly Yachimovich omdat zij vermijdt over het vredesproces te praten. De meest recente opiniepeilingen laten zien dat de Arbeiderspartij nog maar op 17 zetels kan rekenen, terwijl de teller enkele weken terug op 24 stond.

Critici zeggen dat de sociaal-economische problemen, die de Arbeiderspartij tot speerpunt van zijn campagne heeft gemaakt, alleen effectief kunnen worden bestreden als Israël een vredesregeling met de Palestijnen treft. De krant Ha’aretz citeerde deze week niet bij name genoemde bronnen in de Arbeiderspartij die zeiden dat het Yachimovich niet lukt rechtse stemmen te trekken door de diplomatieke kwesties te vermijden. Links georiënteerde stemmers daarentegen zoeken een heenkomen bij andere partijen.

Een van de kandidaten op de lijst van de partij vertelde de krant dat „honderden mensen” bij de partij hebben aangegeven dat ze niet op de Arbeiderpartij zullen stemmen als de vredespolitiek niet ter sprake komt. Iemand zei dat de campagne een tenniswedstrijd is geworden tussen Benjamin Netanyahu van Likud en Tzipi Livni van Hatnuah. „Deze stellen nu de regels van het spel op, terwijl wij niet te zien zijn op het veld.”

Met het loslaten van de discussie over het vredesproces wijkt Yachimovich af van de koers die de Arbeiderspartij in het verleden voer. Het was partijvoorman Yitzhak Rabin die in 1993 het Oslo Akkoord met de Palestijnen sloot en Ehud Barak die in 2000 intensief met de Palestijnen onderhandelde over een tweestatenoplossing. Deze onderhandelingen werden niet met succes afgerond, maar president Bill Clinton stelde in december 2000 de ‘parameters’ op die het raamwerk vormden voor een vredesregeling.

Clintons’ parameters stellen dat er een Palestijnse staat wordt gesticht op 94 tot 96 procent van de Westelijke Jordaanoever, dat de Palestijnen worden gecompenseerd voor de procenten die ze kwijtraken met land in Israël, dat de Joodse wijken in Oost-Jeruzalem onder Israëlisch bestuur blijven en de Arabische wijken onder Palestijns bestuur komen. De regeling zou betekenen dat 80 procent van de Israëliërs in de nederzettingen kunnen blijven wonen.

Onder de regering van Benjamin Netanyahu stagneerde het vredesproces. Abbas weigert door te gaan met onderhandelen, omdat Israël doorgaat met de bouw op de Westelijke Jordaanoever, waar hij de staat Palestina wil oprichten. Abbas reageerde echter niet adequaat op de bouwstop die Netanyahu in november 2009 afkondigde om de besprekingen aan te moedigen.

Op 29 november slaagde Abbas er bij de Algemene Vergadering van de VN in om erkenning te krijgen voor Palestina als niet-lidstaat, een waarnemende status die verder alleen door het Vaticaan wordt ingenomen. Netanyahu’s regering nam daarop wraak door de bouw aan te kondigen van 3000 nieuwe woningen in het zogenoemde E1gebied ten oosten van Jeruzalem en de overdracht van belastingen aan de Palestijnse Autoriteit te staken.

Netanyahu’s Likud heeft zich op 25 oktober verenigd met de Yisrael Beytenu partij van Avigdor Lieberman om samen een groot rechts blok te vormen. De uitslagen beloven dat deze verenigde partij de grootste wordt en ongeveer op 38 van de 120 zetels kan rekenen. De centrum en centrumlinkse partijen als de Arbeiderspartij, Yesh Atid van Yair Lapid en Hatnuah van Tzipi Livni slagen er niet in één blok te vormen.