Malaria leek jaren geleden te zijn bedwongen, maar de ziekte is weer bezig aan een gestadige opmars, doordat de door muskieten overgebrachte parasiet die de ziekte veroorzaakt, resistent is geworden tegen de gangbare geneesmiddelen. Volgens schattingen van de Amerikaanse dienst voor ontwikkelingssamenwerking USAID raakten vorig jaar 900 miljoen mensen met de ziekte besmet, van wie er tussen de 1 en 2,7 miljoen bezweken. Het overgrote deel van de sterfgevallen deed zich voor in Afrika.

Alleen aids maakt meer slachtoffers in de wereld. Er overlijden meer kinderen aan malaria dan aan aids. Ook de economische schade is enorm: in landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika waar de ziekte constant woedt, veroorzaakt malaria volgens schatting van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een schadepost van 12 miljard dollar.

In de afgelopen jaren is veel geld gestoken in de bestrijding van malaria, maar volgens actievoerders nog veel te weinig. Waar voor onderzoek naar een vaccin tegen aids 400 miljoen dollar per jaar wordt uitgetrokken, gaat maar 60 miljoen per jaar naar malariaonderzoek. Donors verschaffen ongeveer 200 miljoen dollar per jaar voor de behandeling van armlastige patiënten en de aanschaf van muskietennetten en bestrijdingsmiddelen, maar deskundigen zeggen dat minstens 1 miljard dollar nodig is om serieuze resultaten te behalen.

„Malaria is in zekere zin vergeten door de internationale gemeenschap”, zegt Allan Schapira van de WHO. „Naast aids is dit het grootste afzonderlijke probleem in de kindergezondheidszorg waar wij geen vat op kunnen krijgen.”

In het West-Afrikaanse Nigeria, een land met 126 miljoen inwoners, waar zich volgens schatting van de regering een kwart van alle malariasterfgevallen ter wereld voordoet, is maar één klein, snikheet laboratorium waar onderzoekers malariamiddelen uitproberen op muizen. „Er zijn voor dit werk niet of nauwelijks middelen beschikbaar in Nigeria”, zegt Philip Agomo, directeur van het Nationaal Instituut voor Medisch Onderzoek.

Malaria rukt weer op doordat de parasiet steeds vaker resistent wordt voor de gangbare medicijnen, waaronder chloroquine, het goedkoopste en effectiefste middel sinds de jaren vijftig. Het aantal alternatieven is beperkt. De WHO propageert de toepassing van combinaties van middelen op basis van artemisine, maar daarvan wordt bij lange na niet voldoende geproduceerd om de grote aantallen Afrikanen die ze het meeste nodig hebben, op betaalbare wijze te kunnen helpen.

Sommige regeringen en westerse donors aarzelen om de therapie op grote schaal te promoten, omdat artemisine tien keer zo duur is als chloroquine, ofwel tussen de 4,50 en 9 dollar voor een kuur van drie dagen. Maar Artsen zonder Grenzen wijst erop dat chloroquine en andere middelen in sommige landen in 80 procent van de gevallen niet meer effectief zijn. „Donors moeten ophouden geld te verspillen aan middelen die niet werken”, aldus AzG.

Patrick Dyke, malariaspecialist in Lagos, zegt dat hij in arren moede is begonnen met zijn collega’s informatie uit te wisselen over welke combinaties van beschikbare middelen het beste werken bij hun patiënten. „Mensen begrijpen niet waarom hun familieleden soms niet beter worden, of waarom ze niet zo snel genezen als voorheen. Hoe leg je uit wat medicijnenresistentie is? Als ze lijden, krijgt de dokter de schuld.”