Amerikaanse troepen. Eerst vertrokken ze massaal uit Irak, nu gaan ze ook in groten getale weg uit Afghanistan. Maar denk niet dat de Amerikanen daardoor aan aanvalskracht inboeten. Steeds vaker nemen drones, volgehangen met sensoren, camera’s en dodelijke wapens, de aanvalstaken van F-15’s, infanteristen en tanks over. De cijfers spreken voor zich. Vlogen Amerikaanse drones in 2004 met elkaar nog slechts 71 uur, vijf jaar later was dat gestegen naar 25.000 uur; vorig jaar was dat 300.000 uur.

De Amerikaanse luchtmacht heeft momenteel meer dan 1300 dronepiloten in dienst en dat zijn er volgens luchtmachtbazen 300 te weinig. Ze zijn gestationeerd op meer dan dertien bases, verspreid over de VS. De meeste drones van de Amerikaanse luchtmacht vliegen hun dodelijke missies boven Afghanistan, maar ook de CIA heeft zijn eigen programma, met geheime missies in het grensgebied tussen Afghanistan en Pakistan, waar al-Qaidaterroristen en aanverwante boeven zich schuilhouden. Ook in Somalië en Jemen bezorgen CIA-drones terroristen slapeloze nachten.

Vooral in Pakistan is de inzet van drones zeer omstreden en helpt die mee om anti-Amerikaanse sentimenten te voeden, aldus het Center for Research and Security Studies (CRSS) in een paper die vorige maand verscheen (”The Drone Outrage”).

Doelgerichte aanvallen met drones leiden immers nogal eens tot de dood en verwonding van onschuldige burgers, omdat boeven zich welbewust tussen hen verschansen.

Kantoorbaan

Dat neemt niet weg dat drones blijvertjes zijn. Ze zijn relatief goedkoop en politiek onschuldig: een gewapende troepenmacht op de been krijgen gaat immers heel wat moeizamer.

In 2015, zo heeft het Pentagon berekend, zal de luchtmacht meer dan 2000 dronepiloten nodig hebben die 24 uur per dag operationeel zijn. De Amerikaanse luchtmacht traint nu al meer dronepiloten dan ‘gewone’ gevechtspiloten. De opleiding van deze vliegers is ook aanzienlijk goedkoper dan die van een ‘echte’ piloot. Wat zijn dat eigenlijk, dronepiloten? Anders dan bijvoorbeeld het vliegen in een F-16 is het besturen van een drone een gewone kantoorbaan, uitgeoefend vanuit een omgebouwde scheepscontainer of een kantoorgebouw op luchtmachtbases bij Las Vegas (in Nevada), in Hampton (Virginia), of in een buitenwijk van New York.

Op een foto in een artikel in The New York Times (”For drone pilots, a strange intimacy with their enemy”) zie je ze zitten achter grote beeldschermen met beelden van video’s die onbemande Predators, Global Hawks en Reapers duizenden kilometers verderop tijdens hun vluchten maken.

Aardige huisvaders

”Death TV” noemen piloten deze beelden. Die typering zegt veel over wat voor gruwelijks de joystickpiloten zien, maar er is ook een andere kant. Terroristen die moeten worden uitgeschakeld, worden vaak eerst uren, dagen, ja weken lang gevolgd. Op beelden die de vliegtuigjes doorgeven, zien de dronepiloten dan ook vaak aardige huisvaders, die hun kinderen naar school brengen, met hen spelen, of hun vrouw helpen. In tegenstelling tot echte F-16-piloten, die hoog in de lucht opereren, bouwen déze piloten een ongekend intieme relatie op met hun potentiële doelen, en dat maakt hun werk er emotioneel niet gemakkelijker op.

Een complicerende factor is in dit verband de werkomgeving. Terwijl de adrenaline nog door zijn aderen stroomt vanwege terroristen die hij zojuist heeft gedood, zit een dronepiloot soms alweer bij McDonald’s om de hoek een hamburger te eten…

Overigens werken dronepiloten niet in hun eentje, maar met een sensoroperator aan hun zijde, die de camera’s van de te besturen drones bedient en het gedrag van vermeende terroristen bestudeert. Toch is het de piloot die uiteindelijk de trekker overhaalt.

De vraag is hoelang ze dat nog zullen doen. Deze zomer verscheen in de VS de nieuwste technothriller van de schrijver Daniel Suarez, ”Kill Decision”. Hoofdthema in deze roman is ”lethal autonomy” van drones, en daarmee bedoelt Suarez dat drones in de nabije toekomst technisch zó zijn uitgerust, dat ze geheel zelfstandig mensen kunnen doden, en daartoe ook beslissingen kunnen nemen, zonder tussenkomst van ”drone pilots”.

Gevechtsrobots

In een interview met Frank Rieger in de Frankfurter Allgemeine Zeitung van vorige week (”Das Gesicht unserer Gegner von Morgen”) stelt Suarez dat de enorme hoeveelheid aan complexe informatie die drones tot zich nemen én doorgeven, voor mensen niet meer te behappen is. Naast tal van sensoren hangen er ook steeds meer ogen aan de vliegtuigjes.

Zo is het normaal dat er 65 los van elkaar opererende camera’s aan vast zitten, en daarmee bestrijken ze een ongekend ruim oppervlak. Vliegende gevechtsrobots zijn het aan het worden, en volgens Suarez schiet de menselijke reactie straks tekort bij de snelheid waarmee deze robots gegevens verwerken en uitwisselen.

Een andere ‘drive’ in de richting van zelfstandig opererende drones is dat de verbindingen tussen drone en piloot storingsgevoelig zijn en dus kwetsbaar. Zo kan een vijandelijk doel terugslaan met „electronic jamming”: het elektronisch verstoren van de lijn tussen vliegtuig en bestuurder.

Wie het boek van Suarez leest, krijgt bijna vanzelf een ander boek in gedachten: het Bijbelboek Openbaring. Is wat Suarez voorziet niet beschreven in het negende hoofdstuk? „En uit de rook kwamen sprinkhanen op de aarde, en hun werd macht gegeven, gelijk de schorpioenen der aarde macht hebben. (…) En de gedaanten der sprinkhanen waren den paarden gelijk, die tot den oorlog bereid zijn en zij hadden borstwapens als ijzeren borstwapens en het gedruis van hun vleugels was als een gedruis der wagens, wanneer vele paarden naar de strijd lopen.” Vooral dat zinnetje „en hun werd macht gegeven” zou zomaar op Suarez’ ‘killer drones’ kunnen slaan.

Bekend is dat wereldwijd zeker vijftig landen bezig zijn met de ontwikkeling van dronetechnologie. Waar dat uiteindelijk toe leidt? Het schrikbeeld, aldus Frank Rieger in zijn artikel, is dat honderden, zo niet duizenden zelfstandig opererende en onderling communicerende killer drones op ons afkomen.

Schurkenstaten

Is het fantasie? Nee, stelt Rieger en met hem Suarez. Vooral in de VS is de drang groot om steeds autonomere systemen te maken uit vrees dat een sterke tegenstander (lees: China) op dit terrein een voorsprong behaalt. Rieger haalt een studie van het Amerikaanse leger aan waarin de ontwikkeling wordt verwacht van een „uiterst mobiel en extreem dodelijk autonoom systeem, waarvan de inzet niet wordt gehinderd door internationale verdragen en het oorlogsrecht.”

Die laatste toevoeging is reden om de rol van China op dit terrein te vrezen, omdat dit land zich minder gebonden acht aan internationale verdragen inzake eerbiediging van mensenrechten – áls die al zijn ‘in te bouwen’ in een compleet zelfstandig opererende vliegende gevechtsrobot.

Echte schurkenstaten, maar ook criminele organisaties en extremistische groeperingen zullen zich weinig gelegen laten liggen aan deze mitsen en maren van ‘killer drones’. Zo zullen drugsdealers volgens Rieger graag „zwermen drones” inzetten om narcotica van het ene naar het andere land te vervoeren.

Aantrekkelijk van dit type drone is ook dat ze anoniem opereren. „We staan aan het begin van een tijdperk van anonieme oorlogvoering”, stelt Suarez, „waarbij het onmogelijk is geworden de aanvaller te identificeren.” En omdat de afzender onbekend blijft, wordt een geweldsreactie ook minder relevant, omdat niet bekend is welk land of organisatie ter vergelding moet worden aangepakt.

Onbeschermde burgers

Drones zijn niet meer weg te denken in de oorlogvoering, aldus Suarez, en volgens hem doen westerse landen er goed aan de meest geavanceerde types te bezitten. Er is wat hem betreft één voorwaarde: er moet goede wetgeving komen die de productie en inzet van killer drones regelt. Suarez verwijst in dit verband naar een initiatief van het International Committee for Robot Armes Control (ICRAC, http://icrac.net), dat internationale regeling op dit terrein bepleit.

Wat Suarez betreft komt in zo’n regeling ook te staan dat bestuurlijke en zakelijke elites –staatshoofden, regeringsleiders en ceo’s van grote bedrijven, groepen die als eerste doelwit van gerichte drone-aanvallen zullen zijn– niet exclusief gaan afspreken dat ze elkaar bij aanvallen zullen ontzien, terwijl ze gewone burgers onbeschermd laten.

www.avinc.com

Pizzakoerier wordt straks overbodig

Drones worden niet alleen op het oorlogsveld ingezet. In de alledaagse werkelijkheid van burgers is hun nut ook allang ontdekt. Dat de eerste pizzakoerier het moet afleggen tegen een per drone thuis afgeleverde pizza, is slechts een kwestie van tijd.

Robotvis

Drones vliegen niet alleen, ze kunnen tegenwoordig ook zwemmen. Zo produceerde het Amerikaanse ingenieursbedrijf Boston Engineering onlangs de BioSwimmer, een onbemand onderzeeërtje in de gedaante van een tonijn, waarmee inspecties onder water kunnen worden uitgevoerd. De autoriteiten kunnen er smokkelwaar in en rond schepen mee opsporen, veiligheidsdiensten kunnen de vis gebruiken om explosieven mee te zoeken. Er is nog wel een 500 meter lange draad voor nodig, want gegevens draadloos onder water verzenden is lastig.

Aanpak demonstraties

De Chinese volkspolitie, een elite-eenheid met als belangrijkste taak het tegengaan van antiregeringsdemonstraties, is dolblij met de door het Duitse bedrijf Microdrones in Siegen geleverde drones, aldus Jonas Rest in een artikel in de Frankfurter Rundschau (”Das fliegende Auge”). Op een filmpje van dit bedrijf is te zien hoe leden van deze eenheid een quadrocopter laten opstijgen en die voor een raam, hoog in een flatgebouw (van een dissident?) laten hangen.

Politie en brandweer

Onschuldiger is de inzet van drones in westerse landen door de politie bij rumoerige festivals en demonstraties. Intimiderend blijft het wél: zo’n onbemand toestelletje boven je hoofd zien hangen. In diverse landen gebruikt de brandweer drones om slachtoffers in uitgebrande huizen of gebouwen te vinden. Bouwbedrijven inspecteren er hoge gebouwen mee.

Natuuronderzoek

De Duitse onderzoeker Lian Pin Koh ontwikkelde een ”Conservation Drone” waarmee hij over de regenwouden van Zuidoost-Azië scheert. Zijn drones hebben een bereik van 20 tot 25 kilometer en zijn van nut bij het in kaart brengen van boskap en het verlies aan biodiversiteit. In tropische gebieden zijn satellieten daarvoor minder geschikt vanwege de vaak zwaarbewolkte luchten.

Minder vreedzaam is het gebruik van een drone (met een bereik van 300 kilometer) door Seashepherdbaas Paul Watson. Daarmee wist hij feilloos de walvisvangst op Antarctica op te sporen.

Dorpskerken

Het Duitse blad Der Spiegel noemde onlangs in een artikel (”Nase runter, klick”) de Duitse predikant Hergen Kohnke, die een zelfgebouwde quadrocopter boven dorpen in Noord-Duitsland laat vliegen om foto’s van kerken te maken. Collega-predikanten kunnen van hem gratis een foto van hún kerkgebouw krijgen.

Tacokoerier

In San Francisco heeft een bedrijf een op drones gebaseerd tacobezorgsysteem opgezet. Wie een taco wil bestellen doet dat met behulp van een app op zijn iPhone, waarbij automatisch de gps-gegevens van zijn huisadres worden doorgegeven aan de tacoboer. Ook betaling gebeurt op deze manier. Een drone brengt vervolgens de taco bij hem thuis.