De Slag om Arnhem, onderdeel van de operatie Market Garden, is voor veel Nederlanders de meest bekende slag van de Tweede Wereldoorlog, aldus Verhoef. „Weinig mensen weten echter dat de Ginkelse Heide bij de hele operatie een belangrijk zijtoneel was.”

Verhoef komt zelf uit Arnhem. De poging van de geallieerden om in september 1944 de Rijnbrug op de Duitsers te veroveren, speelde zich voor zijn ogen af. Als elfjarig jongetje zag hij vanuit het keukenraam de branden in de stad en de Britse krijgsgevangenen die afgevoerd werden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Verhoef zich interesseerde in de vele boeken en studies die naderhand verschenen over de Slag om Arnhem. Toen hij in 1966 in Ede ging wonen, wilde hij echter ook weten wat zich op de Ginkelse Heide precies had afgespeeld.

„Ik ben als inwoner van Ede vele malen naar de jaarlijkse dropping geweest”, vertelt Verhoef. „Daar heb links en rechts verschillende keren aan mensen gevraagd wat er nu precies is gebeurd op de Ginkelse Heide. Maar de meesten komen niet veel verder dan dat er hier in de omgeving tijdens de Tweede Wereldoorlog een groep parachutisten is geland.”

Voor Verhoef was dat aanleiding voor het schrijven van het boekje ”De slag om de Ginkelse hei”. Hij haalt een kaart tevoorschijn en vertelt over de operatie Market Garden. „De geallieerde troepen waren in korte tijd doorgestoten tot het Maas-Scheldekanaal in het noorden van België. Er was binnen de legerleiding discussie over de vraag hoe het verder moest. Uiteindelijk werd gekozen voor het plan van de Britse veldmaarschalk Montgomery. Hij wilde dat de troepen via Eindhoven, Nijmegen en Arnhem Duitsland in zouden trekken om zo een einde te maken aan de oorlog. In zijn grenzeloze optimisme meende hij dat het met Kerst 1944 vrede zou zijn.”

Het was een fantasierijk plan, maar absoluut niet uitvoerbaar, aldus Verhoef. In zijn boekje wijst hij op verschillende inschattingsfouten en misrekeningen van de Britten.

Ook op de Ginkelse Heide ging niet alles volgens de planning. Voorafgaand aan de Slag om Arnhem landden op zondagmiddag 17 september op de hei bij Heelsum, Renkum en Wolfheze verkenningstroepen met zweefvliegtuigen en parachutes. Een deel van hen moest naar de Ginkelse Heide trekken om dat gebied klaar te maken voor de grote dropping van de volgende dag, waarbij een parachutistenbrigade van zo’n 2000 man zou landen. „Het was de bedoeling dat zij vervolgens naar Arnhem zouden trekken om mee te helpen bij de strijd om de brug”, vertelt Verhoef. „Dat was direct al de eerste misrekening. De afstand tussen de Ginkelse Heide en Arnhem is zo’n 15 kilometer. Van een verrassingsaanval zou dus geen sprake kunnen zijn.”

Het was de bedoeling dat de komst van de Britse militairen naar de Ginkelse Heide tot 18 september onopgemerkt zouden blijven, maar ook dat lukte niet. „Dat was de tweede fout. Het gebied ligt pal naast Ede, in die tijd een belangrijke garnizoensplaats voor de Duitsers. Al in de middag van 17 september hadden de bezetters Britse soldaten gesignaleerd. Ze hadden alle tijd om versterkingen op te roepen uit omliggende plaatsen. Tegen de avond arriveerde een groep van 700 Nederlandse SS’ers uit Amersfoort en begonnen de eerste patrouilles over de hei. Dat leidde al snel tot gevechten.”

De geallieerde troepen wachtten met smart op de komst van de parachutistenbrigade, die omstreeks tien uur zou landen. Door grondmist in Engeland was de hele operatie echter uitgesteld, maar aangezien de radioverbinding niet goed werkte, wisten de Britten op de hei daar niets van. Toen de parachutistenbrigade in de loop van de middag eindelijk aan de horizon verscheen, werd er op de grond volop gevochten.

De Duitsers en de Nederlandse SS’ers hadden totaal niet op een nieuwe landing gerekend, weet Verhoef. „Terwijl de parachutisten nog in de lucht hingen, schoten ze hun geweren op hen leeg, maar toen ze eenmaal beneden waren, trokken ze zich snel terug naar Ede.”

Ondanks de vijandige ontvangst, overleefde het merendeel van de brigade de landing en vertrokken de troepen volgens plan –zij het met flinke vertraging– richting Arnhem. Inmiddels waren de gevechten rond Oosterbeek echter al zo hevig, dat ze nooit in Arnhem aankwamen. „Slechts 500 van hen arriveerde uiteindelijk in Oosterbeek”, aldus Verhoef. „De rest was onderweg al gesneuveld of als gewonde afgevoerd.”

De historicus vindt het „zinvol” dat de dropping op de Ginkelse Heide nog jaarlijks wordt herdacht, maar hij benadrukt dat het daarbij belangrijk is om de historische achtergrond te kennen. „Het moet destijds een uiterst onplezierige landing geweest zijn voor de parachutisten. Vanuit hun vliegtuig zagen ze stukken hei in brand staan, maar ze moesten springen. Ze landden midden tussen de vechtende soldaten. Het was een zaak van leven of dood, niet zomaar wat avonturisme. Als je dat bedenkt, besef je dat deze mensen hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid.”

Mede n.a.v. ”De slag om de Ginkelse heide”, C. E. H. J. Verhoef; uitgeverij Aspekt, Soesterberg, 2012 (herdruk); ISBN 987 94 6153 166 7; 128 blz.; € 14,95.