Verboom portretteerde en interviewde duo’s van Nederlandse vrouwen van diverse komaf. „Ze laten zien uit welke traditie ze komen”, aldus Verboom, die al sinds 2009 aan het project ”Dit is mijn land” werkt. „Graag wil ik het beeld van een veranderend Nederland neerzetten. Ik zet twee vrouwen naast elkaar, met ieder een Nederlands paspoort. De één is hier geboren, de ander naar hier gekomen. Beiden dragen de authentieke klederdracht die hoort bij de traditie waaruit zij komen. Kleding verhult niet alleen de naaktheid, maar onthult ook de identiteit. In Zeeland hoorde ik dat de klederdracht per dorp verschilt. Voor buitenstaanders niet altijd zichtbaar, maar voor de vrouwen die de kleding dragen hangt de kleding nauw samen met de identiteit. Datzelfde geldt voor vrouwen die niet in Nederland zijn geboren.”

Geboortegrond

Verboom interviewde de geportretteerde vrouwen ook over thema’s als relaties, burgerschap en religie. De een zit meer aan zijn geboorteplek vast dan de ander, merkte de fotograaf in de gesprekken. Zo vertelt Joke Kramer uit Urk dat ze „best weg zou willen van Urk, maar dan naar het buitenland. Ik zag in Griekenland een restaurantje dat te koop stond. Ik zei tegen mijn man: Dit zou ik nog wel willen doen. Maar dat is niks voor hem.”

Haar plaatsgenote Willie Nentjes is daarentegen met elke vezel verbonden met haar dorp. „Of Nederland mijn vaderland is? Ik voel me meer verbonden met Urk. Kijk: Er zijn twee soorten mensen zeggen wij: Er zijn Urkers en er zijn vreemden. Ook Urkers die zijn weggegaan blijven Urkers. En vroeg of laat komen ze wel terug.”

„Bij mensen kun je de verbondenheid met hun land vaak afmeten aan het antwoord op de vraag waar ze willen worden begraven”, aldus Verboom. „Dan blijkt dat elke vrouw dat op haar eigen manier beleeft. Zo wil Wimpje Blokhuis uit Spakenburg hoe dan ook in haar eigen dorp begraven worden. Ze zei: „Dat hoort erbij. Hier ben ik geboren, hier wil ik ook begraven worden.” Dat heeft te maken met de verbondenheid met de hele gemeenschap.”

Heel anders is de opvatting van de in Indonesië geboren christin Mie Tie Tio: „Ik heb besloten dat ik gecremeerd wil worden. Mijn dochter mag mijn as uitstrooien over de zee of over een rivier. Als zij dan later misschien heel ergens anders op de wereld woont, kan zij naar het water gaan om aan mij te denken.”

Verboom geeft aan dat zijn project niet zozeer een reactie is op opvattingen van PVV-leider Wilders. „Anders dan de politicus zoek ik juist naar de overeenkomsten tussen allochtoon en autochtoon.” Hoewel de vrouwen op de foto’s uiterlijk verschillen, is een moeder in Zeeland, Urk of Staphorst niet anders dan eentje in Indonesië of Afghanistan, meent Verboom.

Zijn gesprekken met de geportretteerde vrouwen leverden soms interessante inzichten op. „Badria Ahmed uit Goes, geboren in Egypte, vertelde me dat ze zich thuis voelt in Nederland, omdat de normen en waarden er min of meer overeenkomen met die in de meeste islamitische samenlevingen. Het sociale systeem, onderdak en eten voor iedereen, veiligheid en de vrijheid van meningsuiting zonder anderen te beledigen.”

Folkloristisch

De plekken waar de vrouwen op de foto gingen, zocht Verboom zelf op. De luchten zijn donker en bewolkt. Zeeland, Urk of Staphorst; de foto’s hebben allemaal een ambachtelijke uitstraling en ademen een authentieke sfeer. „Je kunt de Nederlandse identiteit vertolken met de molens van Kinderdijk op de achtergrond, maar dat vind ik te folkloristisch. Ik wil geen plaatjes uit een toeristenfolder.”

De vrouwen die Verboom portretteerde plukte hij gewoon van straat. „Een van hen ontmoette ik toevallig in een café. Bij Nederlandse vrouwen verliep de zoektocht soms iets lastiger. Nog steeds zoek ik vrouwen uit vooral de gemeenschappen rond het IJsselmeer. Het verhaal is nog niet af.”

Ziet de bezoeker van de expositie ook iets van Verbooms identiteit en persoonlijkheid terug? „„Dit is typisch een Sjaak Verboom”, zeggen sommige mensen. Wat ze dan precies bedoelen weet ik niet. Het is een zoektocht naar wat er om me heen gebeurt.”

Israël

Verboom, voorheen als persfotograaf in dienst van deze krant, kwam op veel plekken in de wereld. Het andere deel van de expositie in Harderwijk laat min of meer het tegenovergestelde zien van het thema ”Dit is mijn land”. De fotoserie over een Joodse familie in Georgië die emigreert naar Israël laat juist zien hoe burgers weggaan uit het land waar ze wonen en terugkeren naar hun vaderland. „Toen ik destijds met RD-journalist Richard Donk in Georgië was, hebben wij met verbazing gezien hoe mensen net als Abraham hun stekje verlieten en definitief naar elders trokken. De meeste families hadden weinig besef van hun Joodse identiteit en toch gingen ze terug. Hoewel het feitelijk geen terugkeer was, want ze waren nooit eerder in Israël geweest. Dat is toch fascinerend. En het roept de vraag op of wij onze asielproblematiek ook niet vanuit dat gezichtspunt moeten beoordelen.”

Ook Verboom is vandaag voor even terug in zijn geboorteplaats. „Ik heb hier in mijn jeugd rondgelopen met grote dromen. Ik keek als jochie met bewondering naar de fotograaf van de plaatselijke krant van destijds. Als ik vandaag opnieuw door mijn geboorteplaats loop, met mijn armen vol foto’s en ervaringen, dan ben ik dankbaar. En ook een beetje ontroerd. Dat ik zo’n rijk leven heb gekregen. Dat ik kan ademhalen en mensen kan ontmoeten.”

De expositie ”Dit is mijn land” is tot en met 7 oktober te zien in Harderwijk.
www.catharinakapel.nl

Sjaak Verboom

Sjaak Verboom (1957) is geboren en getogen in Harderwijk. Hij was dertien jaar oud toen hij voor de eerste keer de fotowedstrijd van een lokale krant won. In 1978 begon hij als fotojournalist bij het Reformatorisch Dagblad. Zijn werk bracht hem over de hele wereld. Met zijn persfoto’s won hij diverse prijzen. Verboom is ook bekend als schrijver van enkele romans.