Een rouwstoet van zo’n 300.000 mensen trok de afgelopen dagen van Bagdad naar Najaf. In Hilla, net voor Najaf, sprak een zoon van de ayatollah de menigte toe. Hij riep op tot eenheid en waarschuwde dat Irak een gevaarlijke nieuwe tijd tegemoet gaat.

Een broer van de ayatollah, het lid van de Iraakse bestuursraad Abdel-Aziz al-Hakim, was in zijn rede minder genuanceerd. Hij stelde de Amerikaanse troepen mede verantwoordelijk voor de dood van zijn broer en eiste hun onmiddellijke terugtrekking uit Irak.

„De bezettingsmacht is voor het grootste deel verantwoordelijk voor het vergieten van dit zuivere bloed in het heilige Al-Najaf, het bloed van al-Hakim en van de groep gelovigen die zich bij de moskee bevond”, zei al-Hakim. „Irak moet niet bezet blijven en de bezettingsmacht moet vertrekken zodat wij Irak kunnen opbouwen volgens de wil van Allah.”

Met luidsprekers vroeg de politie de opeengepakte menigte om plaats te maken voor de vrachtwagen met de doodskist, waar het lichaam van al-Hakim overigens niet in ligt. Van de ayatollah is alleen een hand teruggevonden, plus zijn horloge, trouwring en pen.

Een aantal rouwenden viel flauw door de hitte. Uiteindelijk wist de vrachtwagen het Plein van de Revolutie van 1920 te bereiken, waar een begraafplaats ligt voor de sjiitische martelaren die streden tegen de Britse bezetting. Daar werd de ayatollah samen met zijn vijftien eveneens omgekomen lijfwachten begraven.

De Amerikaanse bestuurder van Irak, Paul Bremer, zei in reactie op de uitlatingen van de broer van de ayatollah dat hij de verantwoordelijkheid voor het dagelijks bestuur van Irak zo snel mogelijk wil overhevelen naar het nieuwe Iraakse kabinet. Hij zei ook dat al zo’n 60.000 Irakezen met de Amerikaanse troepen samenwerken om de veiligheid in hun land te waarborgen. Volgens Bremer hoopt de coalitie tegen het einde van 2004 65.000 tot 70.000 Iraakse politieagenten te hebben geïnstalleerd. Hij voegde daaraan toe dat er al 37.000 Iraakse agenten aan het werk zijn en dat 49 van de oorspronkelijk 151 gevangenissen in Irak inmiddels heropend zijn.

De Iraakse politie meldde gisteren inmiddels 25 mensen te hebben gearresteerd in verband met de aanslag. Negen verdachten zouden hebben toegegeven lid te zijn van het terreurnetwerk al-Qaida. Onder hen waren volgens de politie twee mannen uit Saudi-Arabië, een Palestijn met een Jordaans paspoort en zes Irakezen.

Een politiewoordvoerder zei dat een aantal verdachten een pieper bij zich had waarmee zij via satellietsignalen met mensen binnen Irak en in omringende landen konden communiceren. In Irak is nog geen mobiel netwerk actief en de vaste telefoonlijnen zijn ernstig beschadigd door de Amerikaanse bombardementen.

Het onderzoek naar de aanslag op de moskee in Najaf heeft volgens de Iraakse politie ernstige vertraging opgelopen sinds de leiding is overgenomen door de Amerikaanse FBI. Een van de redenen hiervoor vormt het verbod dat de Amerikanen de Irakezen hebben opgelegd op het gebruik van hun eigen ondervragingsmethoden, omdat daar ook het gebruik van fysiek geweld tegen verdachten toe behoort.

Geestelijk leider mullah Krekar van de islamitische Koerdische militie Ansar al-Islam ontkende gisteren tegen de Arabische nieuwszender Al-Jazeera dat zijn organisatie verantwoordelijk is voor de grote aanslagen die in Irak zijn gepleegd. „Het zou me erg verbazen als leden van Ansar al-Islam zulke grote en ernstige daden hebben gepleegd”, zei Krekar. Het plegen van dergelijke aanslagen is volgens de mullah in strijd met de opvattingen van zijn organisatie.

De overdracht van de militaire controle over Najaf door de Amerikanen aan een internationale troepenmacht onder leiding van Polen is in verband met de gespannen situatie in de stad uitgesteld. De 9500 manschappen tellende troepenmacht zou eigenlijk vanaf woensdag gaan patrouilleren in de omgeving van Najaf, maar het begin van de operatie is vooruitgeschoven naar 21 september.

Intussen gaat het geweld door in Bagdad. Bij het al-Rasafa-politiestation ging gisteren een zware autobom af. Een agent kwam om het leven en zeker veertien anderen raakten gewond. Doelwit van de aanslag was mogelijk Hassan Ali, de door de Amerikanen aangestelde politiechef.

Het Amerikaanse leger bevestigde verder de dood van twee leden van de Amerikaanse militaire politie. Zij kwamen maandagmiddag om in de hoofdstad toen een explosief ontplofte op het moment dat hun voertuig passeerde.

Sinds president Bush op 1 mei verklaarde dat de grootste oorlogshandelingen in Irak waren beëindigd, zijn 67 Amerikanen het slachtoffer geworden van aanvallen of aanslagen. Nog eens 78 anderen kwamen om het leven door ongevallen of door gebeurtenissen die niets met gevechtshandelingen te maken hadden.