Het transport die zondag luidde de laatste en meest tragische fase van de Jodenvervolging in Nederland in: de deportatie van 107.000 Joden naar concentratie- en vernietigingskampen als Auschwitz-Birkenau en Sobibor. Ook bijna 250 Sinti en Roma en enkele tientallen verzetsstrijders zouden later via Kamp Westerbork worden weggevoerd. Slechts 5000 mensen keerden terug. Onder hen waren 8 mannen uit het eerste transport.

Voor het overgrote deel van de 1132 Joden van die eerste deportatie werd dat transport de laatste reis die ooit ze zouden maken. Toen de trein een paar dagen later aankwam in Auschwitz, werden ze op enkele tientallen na direct vermoord.

„We hebben gedetailleerde namenlijsten waarop precies staat wie er allemaal zijn weggevoerd”, vertelt Dirk Mulder, directeur van Herinneringscentrum Westerbork. „De meesten van het eerste transport waren de nacht ervoor vanuit Amsterdam naar Westerbork overgebracht. Doordat ook de geboorteplaatsen op de lijst staan, weten we dat veel van hen Joden waren die eerder uit Duitsland waren gevlucht.”

Ter herinnering aan de deportaties vindt zaterdagmiddag op het terrein van voormalig Kamp Westerbork een herdenking plaats. Mulder: „Kinderen en kleinkinderen van de gedeporteerden zullen dagboekfragmenten voorlezen uit die tijd en premier Rutte houdt een korte overdenking. En rabbijn Ies Vorst, die zelf in Westerbork en Bergen-Belsen heeft gezeten, spreekt als afsluiting een aantal Joodse herdenkingsgebeden uit.”