Duitsland geldt al sinds de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog als grote motor van de Europese integratie. Bij de oosterburen was de liefde voor de EU en haar voorgangers altijd een beetje groter dan bij de andere lidstaten.

Na 1945 was vaderlandsliefde in Duitsland immers verdacht. Alle ellende kwam door die vreselijke nationale hoogmoed van het ene land jegens het andere, vooral Frankrijk tegen Duitsland.

Vanwege de schok van de Jodenvernietiging sloeg het nationalisme in Duitsland om in gemeenschappelijke zelfhaat. Europa werd het nieuwe vaderland (op zijn Duits ”Ersatznation”). Wilde je ergens trots op zijn, oké, maar dan op Europa.

En zo is het steeds gebleven. Vooral binnen de regeringen van CDU/CSU staat Europa bovenaan. Is men in Nederland in conservatieve kringen vanouds gematigd over Europa (denk aan oud-VVD-leider Bolkestein), in Duitsland is het conservatisme (door zijn verwevenheid met de christendemocratie) onbeschaamd pro-Europees.

Het lijkt erop dat de laatste twee bondskanseliers (Schröder en Merkel) iets minder enthousiast zijn over Europa dan hun voorgangers. Dat kan alles te maken hebben met de nieuwe plaats van het verenigde Duitsland in het centrum van een totaal veranderd continent.

Feit is dat kanselier Merkel zelf de eerste naoorlogse kanselier is, die haar jeugd grotendeels doorbracht in de socialistische DDR. Voor haar is niet het fascisme de grote vijand die mensen hun vrijheid ontneemt, maar het socialisme.

Schäuble is echter van een andere generatie. Hij was al in 1984 minister in West-Duitsland en werkte jarenlang onder kanselier Helmut Kohl. Als er ooit Duitse regeringen zijn geweest die een Europees ideaal voor ogen hadden, waren het wel die onder Kohl. In Nederland dienden in die jaren de kabinetten-Lubbers. In die tijd is besloten tot de Europese eenheidsmunt.

Alternatieve stemmen worden in Duitsland al snel als provocatief gezien. Thilo Sarrazin is daarvan een voorbeeld. In zijn recente boek ”Europa heeft de euro niet nodig” betoogt hij dat het Duitse schuldgevoel over de Holocaust pas is verdwenen zodra „al onze belangen, ook ons geld, in Europese handen zijn gelegd.” Zo’n opmerking –en zeker op die toon– geldt in Duitsland werkelijk als vloeken in de kerk.

Schäuble heeft zichzelf nooit getemperd in dit enthousiasme voor de EU. Merkel heeft hem zelfs wel eens moeten corrigeren. In het interview van deze week met Der Spiegel spreekt hij van een referendum over de Duitse grondwet, omdat deze geen ruimte biedt aan zo veel integratie. In Duitsland geldt de grondwet min of meer als een heilig document. De constitutie is er de oorzaak van geweest dat Duitsland niet opnieuw problemen heeft veroorzaakt. Een referendum daarover is dus een vérgaand voorstel. Een voorstel voor een „Europese regering” van een Duitser als Schäuble wekt dus geen verbazing. Maar evenmin is het vreemd dat andere landen dit afwijzen.