Het waren de ernstigste conflicten sinds de onafhankelijkheid van Zuid-Sudan, juli vorig jaar. Het geweld, dat maandag begon, concentreerde zich rond een belangrijk olieveld, Heglig, en in de Zuid-Sudanese staat Unity. Heglig is betwist gebied. Zuid-Sudan zegt dat bij zijn territorium hoort, maar Sudan betwist dat.

In de Ethiopische hoofdstad Addis Ababa zouden de kemphanen vandaag hun geëscaleerde conflict bespreken. Hopelijk levert de ontmoeting meer op dan mooie woorden. Begin vorige maand beloofden beide partijen nog plechtig elkaars soevereiniteit en territoriale integriteit te respecteren. Een paar dagen later waren de eerste schoten echter al weer gevallen.

Het lijkt voor beide partijen uiterst onverstandig om het conflict te laten escaleren. Zuid-Sudan heeft meermalen laten weten geen trek te hebben in een oorlog. Sudan is er bovendien economisch bepaald slecht aan toe en heeft naar verluidt helemaal geen geld voor een grootschalige oorlog.

Duidelijk is echter ook dat Sudan nu niet plots braaf met de armen over elkaar in de bank zit. Waarnemers registreerden sinds de onafhankelijkheid van Zuid-Sudan tientallen geweldsincidenten van Sudanese zijde in met name de noordelijke grensstaten Blue Nile en Zuid-Kordofan. In dat gebied wonen veel mensen die vanouds loyaal zijn aan de zuidelijke rebellengroepen, maar na de onafhankelijkheid van Zuid-Sudan onder het bewind van Khartoem vallen.

Daarbij komen nog de vele conflicten tussen verschillende volken binnen Zuid-Sudan. 
„Dat lijken louter interne conflicten, maar het is duidelijk 
dat Sudan daar de hand in heeft”, stelde onderzoeker Saskia Baas van de Universiteit van Amsterdam maandagavond tijdens een debat in Amsterdam. „Het conflict tussen Noord- en Zuid-Sudan duurde voort, alleen op een andere manier.”

Volgens Baas is er de afgelopen maanden te vrijblijvend onderhandeld over de grens- en oliegeschillen. „Het was te amateuristisch, waarbij er soms tien verschillende mogelijke oplossingen werden voorgesteld. Het is van belang veel meer druk uit te oefenen op het regime in Khartoem. In Sudan dreigt een regelrechte humanitaire ramp.”

De losse eindjes in de relatie tussen het nieuwe Zuid-Sudan en Sudan spelen de landen voortdurend parten. Bij de afscheiding van Zuid-Sudan lag de grens voor bijna een derde nog niet vast en bovendien moest de staatsschuld nog verdeeld.

Het meeste explosieve geschilpunt is wel de verdeling van de olieopbrengsten. Niet toevallig draaide het conflict van de afgelopen dagen ook om olie. Het geval is dat de olievelden voor driekwart in Zuid-Sudan liggen, maar de infrastructuur en de havens om de olie te vermarkten, bevinden zich in het noorden. In een conflict over de prijs die Zuid-Sudan moet betalen voor het gebruik van dit netwerk, speelde het kersverse land in januari hoog spel door de oliekranen dicht te draaien.

Daarmee kreeg Sudan een forse tik, maar sneed Zuid-Sudan ook zichzelf behoorlijk in de vingers. Het land is voor 
98 procent van zijn budget afhankelijk van olie-inkomsten. Veel Zuid-Sudanezen lijken er niet van wakker te liggen „Vrijheid is belangrijker dan welvaart”, aldus de Zuid-Sudanese Nederlander Santo Deng maandagavond. „We hebben jaren armoede gekend. De broekriem kan dus wel even wat strakker.”