Belastingbetalers in de EU moeten straks per jaar 1 miljard euro bijeenbrengen om de vertalingen van alle toespraken en teksten te bekostigen die de Europese toren van Babel voortbrengt. En als in 2006 of 2007 Roemenië en Bulgarije zich bij de Unie aansluiten, wordt de spraakverwarring nog groter.

Zelfs de Verenigde Naties halen het niet bij de EU. Binnen de VN moeten de 191 lidstaten zich redden in zes officiële werktalen: Engels, Frans, Spaans, Arabisch, Russisch en Chinees. Binnen de EU zijn àlle nationale talen gelijk, hoewel Iers, Luxemburgs, Welsh en andere ”minder gebruikte talen”, zoals ze genoemd worden, die status niet hebben.

In de praktijk is het Engels de voertaal onder de 16.000 medewerkers op het hoofdkantoor van de EU, zegt Daniel Gros, de directeur van het Centrum voor Europese Beleidsstudies. Volgens EU-tolken wint het Engels het van andere talen omdat die taal in de meeste landen als tweede taal wordt onderwezen. De overheersing van het Engels is opmerkelijk, want juist de Britten behoren tot de grootste eurosceptici, vrezend dat hun onafhankelijkheid in het geding komt door de Unie.

Halverwege de jaren ’90 verdreef het Engels het Frans van de eerste plaats van meest gesproken talen in de EU. Dat kwam door de toetreding van Zweden, Oostenrijk en Finland, waar Engels als tweede taal wordt onderwezen op school. Waarschijnlijk zet die trend verder door als volgend jaar Malta en de voormalige communistische landen toetreden, waar het Engels in opkomst is. In feite is het Duits de grootste taal in de EU, met 90 miljoen mensen die de taal spreken in Duitsland, Oostenrijk en delen van België. Dat is een kwart van de bevolking in de EU.

Het Engels dat in Brussel te horen is, klinkt echter anders dan dat in Buckingham Palace. „De taal wordt helemaal verkracht”, zegt een van de 700 EU-tolken. „Het internationale Engels is een soort pidgin-Engels.” Tolken doen niet graag een boekje open over hun tekortkomingen, maar wie een koptelefoon opzet kan zelf genoeg voorbeelden vinden. Zoals de Franse spreker wiens ”head count” (personeelsbezetting) vertaald werd als ”hit count” (”slagtelling”). Of de Nederlander die tegen een collega zei dat hij hem niet het gras voor de voeten wilde wegmaaien, wat door een tolk bijna letterlijk werd vertaald met ”mow the lawn before your feet” (het gazon voor je voeten maaien), terwijl de Engelse vertaling voor de uitdrukking ”pull the rug out from under you” is (het tapijt onder je vandaan trekken).

Vincent Buck, een Belgische tolk die al dertien jaar voor de EU werkt, vreest het ergste als de Unie straks uitbreidt. „Er komt nog meer inefficiëntie en onbegrip”, voorspelt hij.

Het is onmogelijk om een beperkt aantal talen als officiële EU-talen te bestempelen, want uiteindelijk moeten alle wetten en regels worden vertaald naar de taal van iedere lidstaat, om door iedere regering afzonderlijk te worden aangenomen. Functionarissen en ministers zouden zich misschien redden in andere talen, maar niemand kan van een boer in Polen, een visser in Litouwen of een winkeleigenaar in Slowakije verwachten dat hij een reglement in een andere taal begrijpt.

Als het aantal EU-talen volgend jaar stijgt van elf naar twintig, moeten er veel nieuwe tolken worden aangenomen. Voor een overleg waarbij twintig talen worden gesproken moeten zeker zestig tolken worden ingezet, bijna het dubbele van het huidige aantal. Dit jaar vertalen de 1300 EU-vertalers 1,3 miljoen pagina’s officiële documenten naar de verschillende talen. In 2006 zullen dat naar verwachting 2,4 miljoen pagina’s per jaar zijn.

Het merendeel van de nieuwe tolken en vertalers komt uit de nieuwe lidstaten zelf. Maar EU-functionarissen klagen dat die landen niet snel genoeg mensen leveren met de benodigde vaardigheden. Opleidingen in de kandidaat-lidstaten kampen vaak met een ernstig geldgebrek. Maar de tijd dringt en er wordt naarstig gezocht naar andere oplossingen, zoals het scholen van de huidige tolken in de nieuwe talen, of een stappensysteem, waarin de nieuwe talen eerst worden vertaald in bijvoorbeeld het Engels of Frans en vervolgens in andere talen. Dat systeem geniet de minste voorkeur, omdat subtiele betekenisverschillen in talen bij iedere stap groter worden.

„De mensen zullen zich moeten aanpassen”, zegt Eberhart Rhein van het Centrum voor Europese Beleidsstudies. „Je kunt tijdens een vergadering straks misschien je eigen taal spreken, maar alleen luisteren naar Duits en Engels.”

Wie overigens weet dat guten Morgen Duits is, bonjour Frans, buenos dias Spaans, buon giorno Italiaans, huomenta Fins, god morgen Deens, bom dia Portugees, kalimera Grieks en god morgon Zweeds, kan zich alvast voorbereiden op de volgende begroetingen: tere hommikust (Estlands), dobre jitro (Tsjechisch), dzien dobry (Pools), l-ghodwa t-tajba (Maltees), labrit (Letlands), laba ryta (Litouws), dobre rano (Slowaaks), jo reggelt (Hongaars) en dobro jutro (Slowaaks).