Kadijk is directeur van Donatus Verzekeringen in Rosmalen, de grootste kerkenverzekeraar in Nederland. Ongeveer 80 procent van de verzekerde gemeenten en parochies draagt premie af aan het Brabantse bedrijf.

De directeur bestrijdt niet dat er kerken sluiten, waardoor Donatus het moeilijker krijgt. De verzekeringsmaatschappij richt de blik daarom steeds meer op historische gebouwen, zoals kastelen en grote monumentale panden. Op dit moment stijgt het aantal bij Donatus verzekerde kerken echter nog steeds.

Kadijk vindt het onjuist om te stellen dat er twee kerken per week sluiten. Dat bericht kwam in 2008, het jaar van het religieus erfgoed, de wereld in. „In dat jaar is veel onderzoek verricht. Uit interviews met deskundigen en betrokkenen kwam naar voren dat zij verwachtten dat er tot het jaar 2020 zo’n duizend kerken gesloten zouden worden. Een rekenaar becijferde op een eenvoudige manier dat het neerkwam op honderd kerken per jaar en dus twee per week. Dat cijfer is een eigen leven gaan leiden.”

De Donatusvoorman plaatst twee kanttekeningen bij die redenering. De eerste is dat, ook al zouden er werkelijk duizend kerken sluiten tot 2020, de kerksluiting geen statistische rechte lijn te zien geeft. Het is best mogelijk dat er bijvoorbeeld in 2019 veel meer kerken sluiten dan nu.

Lange processen

De tweede is dat kerkbestuurders en kerkrentmeesters onderschatten hoe lang de processen duren. „Als een kerkelijke gemeente besluit om een kerk te sluiten dan gaat er heel veel tijd overheen voordat het ook daadwerkelijk gebeurt. Er moet een lang
traject doorlopen worden. Als er veel bezwaren zijn gaat het langer duren. Dat zie je bijvoorbeeld in Leeuwarden.”

Hij plaatst nog een opmerking. „Ook in de laatste jaren van de vorige eeuw was er sprake van een beduidend aantal kerken dat ging sluiten. Toen was het niet zo’n hot issue als nu. Ik denk dat het ermee te maken heeft dat de kerken nu in de hoek zitten waar de slagen vallen. Ze moeten hun eigen positie bewijzen.”

Tijd voor wat cijfers. In de periode 1970-2008 sloten in ons land 900 kerken hun deuren. Dat komt neer op een gemiddelde van 24 kerken per jaar. Donatus heeft ook cijfers over de periode van 1 januari 2010 tot 1 oktober 2011. De maatschappij verzekert ongeveer 80 procent van alle kerkgebouwen. Kadijk: „Het zou betekenen dat wij per jaar tachtig kerkgebouwen uit onze portefeuille zouden verliezen, wat voor die periode neerkomt op 140 kerkgebouwen. In werkelijkheid gaat het om 71 bedehuizen, de helft van de prognose. Dat zou neerkomen op sluiting van ongeveer vijftig kerken per jaar en één per week. Erg genoeg natuurlijk.”

Kadijk heeft precieze cijfers van de rooms-katholieke kerkgebouwen over 2011. Vorig jaar werden in totaal dertien van deze bedehuizen aan de eredienst onttrokken. In de Protestantse Kerk is het proces van kerksluiting in de grote steden al voor een groot gedeelte voltooid. Nu komen de middelgrote steden aan de beurt.

De directeur noemt ook het na-ijleffect van de totstandkoming van de Protestantse Kerk in 2004. „Als gevolg daarvan fuseerden veel plaatselijke gereformeerde en hervormde gemeenten. Het betekende in veel gevallen dat men eerst beide kerken behield voor de eredienst. Bij het groter worden van de financiële problemen wordt een van de kerkgebouwen afgestoten. Dat proces is in volle gang.”

Nieuwe kerken

Kadijk ziet ook nieuwe kerken gebouwd worden, met name in de Bijbelgordel. „Daarnaast ontstaan nieuwe evangelische gemeenten. Hoeveel is niet bekend. Vaak komen zij bijeen in verbouwde sporthallen, fabrieksloodsen of in schoolgebouwen. En wat te denken van de migrantenkerken?”

Kortom: het is niet goed om je zo maar neer te leggen bij die zwartgallige cijfers vindt Kadijk. „Christenen moeten niet doemdenken. Als je denkt dat elke week twee kerken sluiten, laat je het gebeuren. Je ziet het aantal kerkgangers teruglopen en investeert niet meer in de jeugd, omdat het tij toch niet te keren is. Het christendom heeft in ons land in de loop van de geschiedenis wel meer diepe dalen gekend, maar er zijn ook opwekkingen en vernieuwingen geweest. Daar hoop ik op, en dat niet alleen voor mijn broodwinning.”