Even blijft de 76-jarige Dokter staan bij het monument op de hoek van de Amstel en de Zwanenburgwal in Amsterdam. „Waren mijn ogen een bron van tranen dan zou ik wenen dag en nacht om de gevallen strijders van mijn dierbaar volk.” De tekst op het monument is afgeleid van Jeremia 8:23 en herinnert aan het verzet van de Joodse burgers ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. „Mijn opa heeft zich enorm verzet toen hij werd gedeporteerd. Ook al was hij 77, ze moesten hem wegslepen uit zijn huis.” Het zwarte monument is een van de zeventig sporen langs het Westerborkpad die herinneren aan de Jodenvervolging.

Dokter heeft een Joodse moeder en een niet-Joodse vader. Het gezin woonde tijdens de oorlog in Purmerend. „Ik mocht altijd met mijn moeder mee als zij naar haar vader in Amsterdam ging. Dat vond ik leuk, want ik kreeg altijd snoepjes van opa.” Het huis van de familie Pakkedrager aan de Paardekraalstraat in Amsterdam-Oost is opgenomen in de eerste etappe van het Westerborkpad. Dokter wijst een balkon aan: „Daar stond ik vaak als mijn moeder binnen met opa praatte. Ik mocht daar niet bij zijn. Pas achteraf begreep ik dat mijn moeder dan haar verdriet over de toenemende Jodenhaat bij opa kwijt moest.”

Twaalf leden van de familie Pakkedrager worden tussen augustus 1942 en juli 1943 gedeporteerd naar Kamp Westerbork. De Duitsers vermoorden hen in Sobibor en Auschwitz. Moeder Dokter-Pakkedrager weet in Purmerend uit de handen van Duitsers blijven, maar moet na de oorlog worden opgenomen in een psychiatrische inrichting. Jan Dokter is tijdens zijn werkzame leven als ondernemer veel meer bezig met de vermissing van zijn vader in de bergen van Zwitserland dan met de verdwijning van zijn familie aan moeders kant.

Pas in 2005 wordt er tijdens de 60-jarige herdenking van de bevrijding iets wakker bij Dokter. „Premier Balkenende zei toen: „We moeten erover praten en doorvertellen wat er is gebeurd.” Ik dacht: mentaal wordt er genoeg gedaan om de herinnering aan de oorlog levend te houden, kan ik niet iets fysieks organiseren?”

Als wandelaar rijst bij Dokter het idee om de route te lopen van Amsterdam naar Westerbork. „Ik zag dat als een verwerking voor mijzelf. Maar toen ik in Westerbork arriveerde, zei de directeur dat hij er een officiële route van wilde maken.”

Na veelvuldig overleg met onder andere de KNBLO-Wandelsportorganisatie Nederland en het Kenniscentrum Groen en Handicap ontstaat er een route van 285 kilometer van de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam naar Kamp Westerbork. Een proloog van station Amsterdam Centraal naar de schouwburg en twee rondwandelingen brengen het totale aantal kilometers op 336, verdeeld over 31 etappes.

Directeur Dirk Mulder van Herinneringscentrum Kamp Westerbork noemt het Westerborkpad „een unieke manier om het verhaal van de Jodenvervolging levend te houden en door te geven. Het verhaal van de familie Pakkedrager en al die andere 102.000 Joodse slachtoffers.” Dokter zou het langeafstandspad liever een pad van bezinning willen noemen. „Het is mijn bedoeling dat mensen zich tijdens het wandelen gaan bezinnen: Waar ben ik eigenlijk mee bezig? Wat heeft de oorlog mij geleerd? Hoeveel denk ik eigenlijk aan mijn medemens?”

Tijdens het lopen samen met Dokter en de bedenker van de proloog Alex Wijsman is er voor bezinning niet veel ruimte. De twee weten ontzettend veel te vertellen over de Jodenvervolging in Amsterdam. Zo wijst Wijsman naar een kantoorpand aan de Nieuwe Spiegelstraat: „Daar zat in de oorlog de Lippmann & Rosenthalbank. De Joden gaven er hun geld en waardevolle spullen af. Ze dachten dat het bij een Joodse bank wel veilig was. Maar het ging rechtstreeks naar de Duitsers.”

De twee langeafstandswandelaars houden het tempo er goed in. Na de bijna 15 kilometer lange tocht wacht op station Diemen de trein: een sprinter. Veel beklaagd omdat er geen wc meer in zit. Maar wie denkt aan de Joden die met tientallen in een goederenwagon werden gepropt, stopt snel met klagen. Het Westerborkpad, inderdaad een pad dat tot bezinning leidt.

Dit is het eerste deel in een drieluik waarin RD-redacteuren etappes van het Westerborkpad lopen.