Zo typeren onderzoekers van het Afghanistan Analysts Network (AAN) de topconferentie over Afghanistan, vandaag in Bonn. In een studie die ze begin deze maand uitbrachten (The International Community’s Engagement in Afghanistan beyond 2014) geven ze de deelnemers van vandaag alvast enkele stevige aanbevelingen mee.

Dát het jaar 2014 cruciaal wordt voor de Afghanen, staat vast. Dan staat immers de terugtocht gepland van de meeste internationale troepen –de Amerikaanse voorop–, waarna echt alle nadruk komt te liggen op training en ondersteuning in plaats van dat het buitenland helpt meevechten. Ook is te verwachten dat daarna hulpgeldstromen gaan verminderen. De Afghanen zullen toch heel veel vooral zelf moeten gaan doen.

Kabul ziet die bui al hangen en is geruime tijd bezig om voor de langere termijn samenwerkingsafspraken met de internationale gemeenschap te maken, bij voorkeur bindende garanties van de VS en de NAVO voor steun en blijvende, zij het beperkte militaire aanwezigheid in het land.

Met de NAVO is al zo’n deal gemaakt. De zogenaamde ”Verklaring van Blijvend Partnerschap” is een signaal van het bondgenootschap om bij Afghanistan betrokken te blijven, vooral door middel van steun bij training van leger en politie na 2014.

Vanwege de financiële crisis blijft een kwetsbare plek in de afspraken deze vraag: wie gaat opdraaien voor de gigantische kostenpost van salarissen van soldaten en agenten, per jaar tussen de 6 en 8 miljard dollar? Sowieso zal die post nog voor vele jaren op de schouders van de internationale gemeenschap (de VS voorop) rusten. Een even belangrijke vraag is niet een militaire, maar een politieke: zal de Afghaanse regering in staat zijn bestuurlijk orde op zaken te stellen? Om ervoor te zorgen dat het bondgenootschap straks niet een boevenbende zit te faciliteren, doet de NAVO er goed aan nu al meer invloed uit te oefenen op de hervorming van de verschillende ministeries, stellen de AAN-onderzoekers. Leger en politie zijn nu te veel het speeltje van de politiek. Benoemingen binnen de leger- en politietop gebeuren nauwelijks op basis van verdienste, kennis of vaardigheden. Blijvende betrokkenheid van de NAVO, de VS en de EU bij de training van leger en politie biedt kansen om daarin verandering te brengen. Gebeurt dat niet, dan is er reële kans op het uiteenvallen van leger en politie volgens etnische breuklijnen, waarschuwt AAN.

Kabul wil ook graag een Amerikaans-Afghaans strategisch partnerschap voor na 2014, met blijvende, zij het beperkte Amerikaanse aanwezigheid in de vorm van bijvoorbeeld eenheden van Special Forces. Risico is dat dit koren op de propaganda-molen is van de taliban (en ook Amerika’s aartsvijand, tevens Afghanistans westelijke buurman, Iran, zit hier zeker niet op te wachten).

De Afghaanse regering is in algemene zin nauwelijks dienstbaar aan de bevolking als geheel, stelt het AAN-rapport. De regering-Karzai gedraagt zich als een factie die vooral eigen belangen nastreeft, en die daartoe haar macht en invloed inzet. Die macht wordt gevormd door een ondoorzichtige kliek van voormalige krijgsheren en presidentiële adviseurs. Deze groep is opgenomen in een netwerk van politici annex zakenlui, die steeds meer politieke, militaire en economische macht naar zich toe hebben getrokken. Deze overigens politiek hopeloos verdeelde groep –de leden zijn verdeeld over maar liefst twintig politieke partijen– is niet geïnteresseerd in het delen van de macht met bredere lagen van de bevolking (overigens zijn politieke partijen met een heus programma in het parlement verboden en opereert iedereen daar op persoonlijke titel). Om precies dit machtsmonopolie te breken is blijvende en langdurige internationale betrokkenheid cruciaal, vindt AAN.

Een politiek onderonsje van president Karzai, dat dreigt ook het vredesoverleg met de taliban te worden, waarschuwen de opstellers van het rapport. Alleen als dat vredesproces breed door de samenleving wordt gedragen is er kans op een duurzame vrede.

Ook op economisch terrein is er sprake van scheefgroei. Zo heeft de internationale oorlog tegen de taliban en tegen al-Qaida een groep puissant rijke Afghanen doen ontstaan, terwijl 36 procent van de bijna 30 miljoen Afghanen onder de armoedegrens leeft.

Mede daarom pleiten de opstellers van het AAN-rapport voor steun aan sectoren met een groot ”trickle down-effect” (positief effect) richting de rest van de bevolking, en opvallend genoeg behoort volgens AAN daar ook de opiumteelt toe – de laatste jaren goed voor inkomsten van tussen de 1,2 en 2,3 miljard dollar. Dat neemt niet weg dat de opstellers vooral internationale steun voor de hervorming van de ‘gewone’ landbouw bepleiten, omdat alleen zó de voedselveiligheid voor de toekomst wordt gegarandeerd. Nu al schat de VN-landbouworganisatie FAO dat 70 procent van de Afghanen kans loopt op ernstige voedseltekorten.