Wat het feestje ter gelegenheid van de tachtigste verjaardag precies zal inhouden, daarover doen directeur Nederland Stanislav Petrák en sales manager Karel Dvorsky van CSA nog even geen mededelingen. Maar dát het volmaken van acht decennia het waard is om feestelijk te gedenken, is voor hen zeker. De jubileumvideo ligt in elk geval al klaar op de plank.

Op de videodoos staat trots vermeld dat CSA -sinds ruim twee jaar- lid is van Skyteam, de luchtvaartalliantie waarin verder AeroMexico, Air France, Alitalia, Delta en Korean Air deelnemen. KLM is een van de potentiële toetreders tot dit qua omvang enorme verbond met -nu al- meer dan 7200 dagelijkse vluchten naar 500 bestemmingen in 105 landen.

Vijf jaar na het einde van de Eerste Wereldoorlog bruist het Tsjechoslowakije van dat moment van de industriële activiteiten. De natie bouwt volop auto’s, locomotieven en… vliegtuigen. Eind oktober 1923 kiest een Aero A14 (de ”Brandenburg”) in Praag het luchtruim om naar Bratislava (nu de hoofdstad van Slowakije) te vliegen. Aan boord: één passagier, een journalist. Wellicht zijn dat makkelijke proefkonijnen. De Ceskoslovenské státní aerolinie (Tsjechoslowaakse staatsluchtvaartmaatschappij) is een feit.

De eerste vier jaar is de maatschappij vooral druk met het opzetten van een binnenlands netwerk, onder andere naar Brno en de westelijke regio met de daargelegen kuuroorden. In maart 1928 gaat de eerste internationale luchtlijn van de in 1927 naast CSA opgerichte CSL (Ceskoslovenská spolecnost letecká, voor buitenlandse verbindingen) open: Wenen-Praag-Dresden-Berlijn. Twee maanden later, op 1 mei 1928, wordt de eerste vlucht naar Nederland uitgevoerd.

Vanuit Praag liep de lijn eerst via Mariánské Lázne (een van de kuuroorden) en Kassel naar Rotterdam-Waalhaven. Op 1 april 1931 werd de luchtverbinding doorgetrokken naar Schiphol. De Fokker F-VII-a die de verbinding in stand hield, had een Jupitermotor van 420 pk, een tweekoppige bemanning en een capaciteit voor acht passagiers. KLM koppelde een vlucht Rotterdam-Londen aan de lijn. De banden tussen CSA en de KLM zijn vijf jaar jonger dan de Tsjechische maatschappij zelf.

De Tweede Wereldoorlog gooide roet in het eten, na afloop werd Amsterdam-Praag echter snel heropend. Toen in het begin van de jaren vijftig de politieke spanningen in Europa toenamen, volgde opnieuw een onderbreking, maar vanaf september 1958 werd de lijn Praag-Schiphol weer onafgebroken uitgevoerd.

Tegenwoordig zijn er dagelijks zes retourvluchten tussen Amsterdam en Praag: vier van CSA, twee van KLM. Tickets en prijzen zijn onderling vergelijkbaar en inwisselbaar. KLM handelt CSA op Schiphol af en CSA doet de afhandeling voor KLM op Ruzyne-Airport.

Een van de wensen die de Tsjechische luchtvaartmaatschappij voor de toekomst heeft, is een nachtstop op Schiphol, omdat daarmee een start vroeg in de morgen mogelijk wordt. Dvorsky: „Op die manier kunnen we in Praag veel meer aansluitingen naar verdergelegen bestemmingen halen.”

De huidige bezettingsgraad op Praag-Amsterdam is bijzonder goed, zegt Petrák. „Soms zitten we op 70 procent, maar even gemakkelijk op 90 tot 95 procent, afhankelijk van het tijdstip op de dag. Het is een van de meest renderende lijnen. Dat zijn natuurlijk niet allemaal passagiers van ons, er zitten ook veel KLM-transferpassagiers aan boord van CSA-vliegtuigen. De samenwerking met de KLM is voor ons dus bijzonder belangrijk.”

De verhouding bestemmingsverkeer-transferpassagiers is ongeveer half om half. Het percentage zakenreizigers komt op 5 tot 7 procent, afhankelijk van het seizoen. De huidige malaise in de luchtvaart gaat CSA niet voorbij, niettemin verwacht het bedrijf in het binnenkort te publiceren jaarverslag 2002 toch zwarte cijfers te kunnen schrijven.

Werden vliegtuigmaatschappijen uit het voormalig Oostblok nog lang geassocieerd met toestellen van Russische makelij, CSA begon direct na de Fluwelen Revolutie (november 1989) met de modernisering van de vloot. Alle Tupolevs en Ilyushins werden in hoog tempo vervangen door Boeing 737’s, Airbus A310-300’s voor de langere afstanden en toestellen van Aerospatiale voor de korte afstand.

Dit jaar komt weer een nieuwe Airbus in dienst (dan drie in totaal) en voegen zich twee 737’s bij het bestaande aantal van twintig in verschillende uitvoeringen. Dvorsky: „We zijn een van de oudste maatschappijen, maar hebben een van de jongste vloten: gemiddeld zijn de toestellen zeven à acht jaar oud.”

Tsjechië stemde onlangs vóór de toetreding tot de Europese Unie. Voor de reizigers betekent dat een verbetering, onder andere vanwege de betere uitwisselbaarheid van de onderlinge reisdocumenten. Of CSA er zelf ook direct voordelen van ondervindt, is nog niet te zeggen. Petrák: „Een van de nadelen is natuurlijk wel dat low cost carriers als easyJet en Ryanair zich straks ook kunnen invechten op een lijn als Amsterdam-Praag. De tijd dat wij samen met KLM daarop de markt in z’n geheel beheersen, is dan voorbij.”